از نظر قرآن کریم‌، چه کسی را جاودانه می‌گویند؟

ذکر چند نکته قابل توجه است‌: 1. از نظر قرآن کریم‌، دو گونه مرگ و حیات داریم‌: یکی حیات و مرگ طبیعی و مادی که در انسان و حیوان و نبات مشترک است و دیگری حیات و مرگ معنوی‌، که مخصوص انسان است‌. که در پرتوی ایمان وعمل صالح دارای حیات معنوی و به واسطه کفر، مرگ معنوی برای او پدید می‌آید; می‌فرماید: "مَن‌ْ عَمِل‌َ صَـَـلِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَی‌َ وَ هُوَ مُؤْمِن‌ٌ فَلَنُحْیِیَنَّه‌ُو حَیَوَة‌ً طَیِّبَة‌ً;(نحل‌،97) هر کس کار شایسته‌ای انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن‌، در حالی که مؤمن است‌، او را به حیاتی پاک زنده می‌داریم‌."(برای مرگ معنوی رجوع کنید به‌: (انعام‌،122); (یس‌، 70); (فاطر،22).) بدیهی است که انسان‌، در این جهان طبیعت هرگز جاودان نخواهد ماند و هر انسان صالح و غیر صالحی مرگ را خواهد چشید; می‌فرماید: "هر کسی مرگ را می‌چشد (آل‌عمران‌،185) ]ر.ک‌: (انبیأ، 35); (عنکبوت‌،57)[ بنابراین جاودانگی فقط در سایه حیات معنوی انسان است‌، که این زندگی علاوه بر این جهان مادّی‌، در جهان دیگر نیز خواهد بود و اساساً قرآن کریم سرای آخرت را محل قرار و زندگی جاودان انسان شمرده است و می‌فرماید: "وَ إِن‌َّ الدَّارَ الاْ ?َخِرَة‌َ لَهِی‌َ الْحَیَوَان‌ُ لَوْ کَانُواْ یَعْلَمُون‌َ ;(عنکبوت‌،64) و زندگی واقعی‌، سرای آخرت است‌، اگر می‌دانستند." قرآن کریم‌، علاوه بر مؤمنین صالح‌، شهدأ در راه خدا را نیز دارای این حیات معنوی که همان حیات و زندگی حقیقی و جاودانگی است محسوب فرموده می‌فرماید: "هرگز گمان مبر کسانی که در راه خدا کشته شدند، مردگانند، بلکه آنان زنده‌اند و نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند."(آل‌عمران‌،169)(ر.ک‌: بقره‌، 154.) 2. اساساً قرآن کریم‌، "انسان‌" را به طور کلی جاودانه می‌داند; زیرا روح الهی که در وجود انسان دمیده شده به او یک نوع جاودانگی بخشیده است‌; چرا که روح انسان که حقیقت انسانی به آن است‌، امر مجردی است که هرگز مرگ ندارد و از همین روست که قرآن کریم به جاودانگی دو گروه در سرای آخرت که سرای جاودانگی و یوم الخلود ](ق‌،34)[ است تصریح می‌کند; یکی سعادت‌مندان و دیگری شقیان‌; می‌فرماید: آن روز که (قیامت و زمان مجازات‌) فرا رسد، هیچ کس جز به اجازه او سخن نمی‌گوید; گروهی بدبختند و گروهی خوشبخت # اما آن‌ها که بدبخت شدند در آتشند و برای آن‌ها در آن جا "زفیر" و "شهیق‌" ]ناله‌های طولانی دم و بازدم‌[ است # جاودانه در آن خواهند ماند، تا آسمان‌ها و زمین برپاست‌. مگر آن چه پروردگارت بخواهد پروردگارت هر چه را بخواهد انجام دهد # اما آن‌ها که خوشبخت و سعادتمند شدند، جاودانه در بهشت خواهند بود، تا آسمان‌ها و زمین برپاست‌، مگر آن چه پروردگارت بخواهد، بخششی است قطع نشدنی‌."(هود،105ـ108) 3. از آن جا که بهشتیان در بهشت زندگی جاویدان دارند و برخی از دوزخیان نیز جاودانه در آن جا می‌مانند، قرآن کریم‌، در آیات فراوانی به معرفی بهشتیان که همان سعادتمندان می‌باشند و از طرفی به معرفی دوزخیان مخلّد پرداخته است که به فهرستی از این دو گروه اشاره می‌کنیم‌; امّا بهشتیان‌: 1 ـ مؤمنان صالح‌: "کسانی که ایمان آورده و اعمال صالح انجام دادند یاران بهشتند و جاودانه در آن خواهند ماند."(بقره‌،82)(ر.ک‌: آل‌عمران‌، 136; نسأ، 124; اعراف‌، 42 و...) 2 ـ متقین ](مریم‌،63); (آل‌عمران‌،15 و 133 و 198); (رعد،35)و...[ 3 ـ محسنین و نیکوکاران ](مائده‌،85); (زمر،34); (مرسلات‌،44)[4. مجاهدان و شهدا ](توبه‌،11) و 20 و 21 و 88 و 89)[ 5ـ دوری کنندگان از هواپرستی ](نازعات‌،40ـ41)[ 6 ـ پیش‌گامان در ایمان ](واقعه‌،10); (حدید،21); (آل‌عمران‌،133)[ 7. مهاجران جهادگر ](توبه‌،20ـ22)[; 8 ـ مطیعان خدا و رسول ](نسأ،13); (فتح‌،17)[ 9 ـ مخلصین ](صافات‌، 39ـ43)[ 10 ـ صادقین ](مائده‌،119)[; 11 ـ انفاق کنندگان و مستغفران ](آل‌عمران‌،133ـ136[ امّا دوزخیان مخلّد که جاودانه در عذابند، قرآن چنین معرفی می‌فرماید: 1 ـ کافران‌، که شامل هر نوع کفری می‌شود. ]آل‌عمران‌،116)[; 2ـ منافقان‌; ]مجادله‌،17)[ 3 ـ کسانی که غرق گناهند; می‌فرماید: "آری کسانی که تحصیل گناه کنند و آثار گناه سراسر وجودشان را احاطه نماید، آن‌ها اهل آتشند و جاودانه در آن خواهند ماند." (بقره‌،81) ]ر.ک‌: (یونس‌،27)[ 4 ـ قاتلان و جانیان‌; ](نسأ،93)[ 5 ـ رباخواران می‌فرماید: "آن کس که اندرز الهی به او برسد و (از رباخواری‌) خودداری کند، سودهایی را که قبلاً (قبل از نزول حکم تحریم ربا) به دست آورده از آن اوست و کار او به خدا واگذار می‌شود، اما کسانی که برگردند و مرتکب این گناه شوند، اهل آتشند و همیشه در آن خواهند بود."(بقره‌،275).(رجوع شود به‌: پیام قرآن‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 6، ص 197ـ225 و ص 479ـ491، ناشر مطبوعاتی هدف‌.) 4. نکتة پایانی این که پر واضح است که بین آن جاودانگی که در اثر حیات معنوی برای برخی از انسان‌های شایسته پدید می‌آید (که در نکته نخست به آن اشاره شد) و این جاودانگی در عذاب الهی‌، فرق بسیار است‌.