از نظر قرآن کریم‌، اهداف وارد آمدن سختی‌ها و مصائب به انسان (مومنان‌) چیست‌؟

سختی‌ها و مصائب‌، آثار تربیتی فراوانی دارند که در تکامل‌ِ زندگی‌ِ دنیوی و اخروی و سعادت انسان‌، بسیار مفید است‌. اینک به چند مورد آن اشاره می‌کنیم‌: 1. مصائب‌، مایة شکوفایی استعدادها است‌: "فَإِن‌َّ مَع‌َ الْعُسْرِ یُسْرًا # إِن‌َّ مَع‌َ الْعُسْرِ یُسْرًا ;(شرح‌،5ـ6) محققاً با هر سختی آسانی هست‌، با هر سختی آسانی هست‌."; "فَعَسَی‌ََّ أَن تَکْرَهُواْ شَیْ ?‹ًا وَیَجْعَل‌َ اللَّه‌ُ فِیه‌ِ خَیْرًا کَثِیرًا ;(نسأ،19) چه بسا شما چیزی را ناخوشایند بشمارید، ولی خدا در آن برای شما سود زیادی قرار داده است‌." انسان‌، با شایستگی‌های خاص‌، به پهنة هستی گام می‌نهند. این شایستگی در روح و روان انسان‌، به صورت قوه و توان وجود دارد; گرفتاری‌ها، نخستین ضربه‌ای است که تخم استعداد را شکسته‌، آن را به رشد و نمو وا می‌دارد; امام علی‌می‌فرماید: "درختان بیابانی که به سختی و بی آبی خو گرفته‌اند، سخت‌تر و شعلة آتش آن‌ها شدیدتر و سوزنده‌تر است و دیرتر خاموش می‌شود، ولی درختان باغستان‌ها که پیوسته از نوازش باغبان و آب روان برخوردارند، نازک پوست و کم دوام‌ترند."(نهج البلاغه‌، امام علی‌، ترجمة محمد دشتی‌، ص 555، انتشارات زهد.) تا نبیند رنج و سختی مرد، کی گردد تمام‌؟تا نیاید با دو باران‌، گُل کجا پویا شود؟ 2. سختی‌ها، زنگ بیدار باش است‌: رفاه دائمی و غرق شدن در مواهب زندگی‌، مایة غرور و سبب غفلت از ارزش‌های اخلاقی است‌: "کَلآ َّ إِن‌َّ الاْ ?ًِنسَـَن‌َ لَیَطْغَی‌ََّ # أَن رَّءَاه‌ُ اسْتَغْنَی‌ََّ ;(علق‌،6ـ7) انسان آن گاه که احساس بی‌نیازی کند، طغیان می‌ورزد."; "وَمَآ أَرْسَلْنَا فِی قَرْیَة‌ٍ مِّن نَّبِی‌ٍّ إِلآَّ أَخَذْنَآ أَهْلَهَا بِالْبَأْسَآءِ وَالضَّرَّآءِ لَعَلَّهُم‌ْ یَضَّرَّعُون‌َ ;(اعراف‌،94) هیچ پیامبری را به نقطه‌ای نفرستادیم مگر این که مردم آن جا را با فقر و سختی مواجه ساختیم تا به درگاه خدا روی آورند."; "وَلَقَدْ أَخَذْنَآءَال‌َ فِرْعَوْن‌َ بِالسِّنِین‌َ وَنَقْص‌ٍ مِّن‌َ الثَّمَرَ َت‌ِ لَعَلَّهُم‌ْ یَذَّکَّرُون‌َ ;(اعراف‌،130) قوم فرعون را به خشک سالی و کمی میوه دچار نمودیم تا متذکر شوند." از این آیات فهمیده می‌شود اِعمال شدت و سختی‌، بسان سیلی‌ِ پزشک بر چهرة بیماری است که پس از عمل جراحی‌، به هوش نمی‌آید و او ناچار است با زدن چند سیلی سخت دیگر، او را از خواب گران بیدار سازد و در حقیقت‌، نعمتی است که به صورت قهر، تجلی می‌کند. 3. سختی‌ها، عامل بازگشت به سوی حق و عدالت است‌: قرآن کریم‌، در این‌باره می‌فرماید: "ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِمَا کَسَبَت‌ْ أَیْدِی النَّاس‌ِ لِیُذِیقَهُم بَعْض‌َ الَّذِی عَمِلُواْ لَعَلَّهُم‌ْ یَرْجِعُون‌َ ;(روم‌،41) فساد در خشکی و دریا به خاطر اعمال مردم آشکار شد; غرض این است که ما نتیجة برخی از اعمال آن‌ها را به خود آن‌ها بچشانیم‌. شاید راه حق و پاکی را باز یابند." و... . تذکر این نکتة اساسی ضروری است که بسیاری از بلاها و مصائب‌، سبب مصنوعی دارد و بشر با دست خود آن مظالم را می‌آفریند، و جامعه را با حوادث ناگواری روبه‌رو می‌سازد: "وَ مَآ أَصَـَبَکُم مِّن مُّصِیبَة‌ٍ فَبِمَا کَسَبَت‌ْ أَیْدِیکُم‌;(شوری‌،30) هر مصیبتی به شما رسد، به خاطر اعمالی است که انجام داده‌اید." در پایان‌، کلام را به فرمایش امام علی‌زینت می‌دهیم که می‌فرماید: "بلاها برای ظالم‌، تأدیب‌، برای مؤمنان‌، امتحان‌، برای پیامبران‌، درجه و برای اولیا، کرامت و مقام است‌."(بحارالانوار، علامه مجلسی‌;، ج 78، ص 198، مؤسسة الوفأ / ر.ک‌: پرسش‌ها و پاسخ‌ها، آیت اللّه جعفر سبحانی‌، ص 54ـ67، انتشارات موسسه سید الشهدأ7.)