از نظر قرآن‌، مراد از نفس اماره چیست‌؟

اماره در لغت به معنای بسیار امر کننده است این کلمه در قرآن و روایات اغلب پسوند "بالسوء" دارد; بنابراین‌، نفس اماره‌، یعنی نفسی که بسیار انسان را به کار بد می‌کشد. در قرآن مجید، این واژه یک بار به کار رفته است‌. در سوره یوسف آمده است‌: "وَ مَآ أُبَرِّئُ نَفْسِی‌َّ إِن‌َّ النَّفْس‌َ لاَ ?َمَّارَة‌ُم بِالسُّوَّءِ إِلآ مَا رَحِم‌َ رَبِّی‌َّ; (یوسف‌،53) من هرگز نفس خویش را تبرئه نمی‌کنم‌; همانا نفس‌، بسیار انسان را به بدی‌ها فرمان می‌دهد، مگر این که لطف و رحمتی از جانب خداوند، نصیب انسان گردد." در آیاتی که از پرستش هوا نهی می‌کند، مراد نفس اماره است‌: "وَ لاَ تَتَّبِع‌ِ الْهَوَی‌َ فَیُضِلَّکَ..."; (ص ،26) هرگز متابعت هوا مکن که تو را از راه خدا گمراه می‌کند."; "وَ أَمَّا مَن‌ْ خَاف‌َ مَقَام‌َ رَبِّه‌ِی وَ نَهَی النَّفْس‌َ عَن‌ِ الْهَوَی‌َ # فَإِن‌َّ الْجَنَّة‌َ هِی‌َ الْمَأْوَی‌َ"(نازعات‌،40و41) اما کسی که بترسد از مقام پروردگار خویش‌، و باز دارد نفس را از پرستش هوا، همانا بهشت‌، جایگاه او خواهد بود." باید توجه داشت بزرگ‌ترین خطری که انسان را تهدید می‌کند، همین نفس اماره است‌، تا آن جا که ممکن است انسان آن را معبود و خدای خود قرار دهد: "أَفَرَءَیْت‌َ مَن‌ِ اتَّخَذَ إِلَـَهَه‌ُو هَوَغ‌ه‌ُ" (جاثیه‌،23) آیا دیدی کسی که معبود خود را هوی و هوس خویش قرار داده بود." علی‌در این باره فرموده‌اند: "همانا نفس‌، بسیار انسان را به بدی فرمان می‌دهد، پس کسی که به او اعتماد کند، به او خیانت می‌کند، و کسی که به او اتکا کند، او را هلاک می‌کند."( میزان الحکمه‌، محمد محمدی ری شهری‌، ج 10، ص 130. ) خطر نفس اماره‌، به اندازه‌ای زیاد است که حتی امامان معصوم‌: از آن به خدا شکایت کرده‌اند. حضرت امام سجاد7 در مناجات به درگاه الهی عرض می‌کند: "الهی الیک اشکو نَفْساً بالسوء امّاره‌...; خدایا به سوی تو شکایت می‌کنم از نفسی که به بدی بسیار امر می‌کند، و به سوی خطاها و گناهان مبادرت می‌ورزد، و برای معصیت و نافرمانی نمودن تو حریص است‌; نفسی که لغزش‌های آن زیاد، و آرزوهای آن طولانی است‌.( بحارالانوار، مرحوم مجلسی‌;، ج 94، ص 143. )