از دیدگاه قرآن چه افرادی بهشتی و چه افرادی جهنمی هستند؟

ابتدا شماری از اوصاف بهشت و جهنم را از آیات قرآن می‌آوریم‌; سپس نگاهی گذرا به اوصاف بهشتیان و جهنّمیان در آیات قرآن می‌افکنیم . قرآن کریم‌، بهشت را چنین وصف می‌کند: ـ عرض بهشت به اندازة فاصلة آسمان و زمین است‌; "بر یکدیگر سبقت گیرید برای رسیدن به مغفرت پروردگارتان و بهشتی که پهنة آن مانند پهنة آسمان و زمین است و برای کسانی که به خدا و رسولانش ایمان آورده‌اند، آماده شده‌." (حدید، 21) ـ "باغها و درختان بهشتی بسیار عالی است که از زیر درختان نهرها جاری است‌" (نسأ، 13) ـ "سایه‌های لذت بخشی دارد." (واقعه‌، 27 ـ 31) ـ "غذاهای خوش طعم از هر نوع که اشتها کنند، همیشه آماده و مهیا است‌." همچنین قرآن کریم دربارة قصرها، فرش‌ها، ظرف‌ها، شراب‌های طهور، لباسها و زینتها، خادمان و ساقیان و پذیرایی کنندگان‌، وصفهایی آورده‌، می‌فرماید: "در بهشت آن‌چه دل می‌خواهد و چشم از آن لذت می‌برد، موجود است‌" (زخرف‌، 71) نیز می‌فرماید: "برای شما هر چه بخواهید در بهشت فراهم است و هر چه طلب کنید به شما می‌دهند." (فصلت‌، 31) خلاصه این که بهشت پر از نعمت‌های مادی و معنوی مانند لطف و رحمت و عنایت خدا و برخوردهای مالا مال از عشق و محبت است که بهشتیان از آن‌ها برخوردارند; ولی جهنم در آیات بسیاری از قرآن تصویرهای وحشتناکی دارد. قرآن می‌فرماید: "جهنم هفت در دارد و برای هر درش گروه معینی از آن‌ها تقسیم شده‌اند." (حجر، 43 و 44) قرآن دربارة عذاب‌های جسمانی دوزخیان می‌فرماید: ـ "گنه کار دوست دارد فرزندان خود را در برابر عذاب آن روز فدا کند، و همسر و برادرش را، و قبیله‌اش را که همیشه از او حمایت می‌کردند و تمام مردم روی زمین را، تا مایة نجاتش شود." (معارج‌، 11 ـ 14) ـ "درخت زقّوم‌، غذای گنه‌کاران است که همانند فلز گداخته در شکم‌ها می‌جوشد ـ جوششی همچون آب سوزان‌." (دخان‌، 43 ـ 46) ـ "و در آتش سوزان وارد می‌شوند، از چشمه‌ای فوق العاده داغ به آن‌ها می‌نوشانند طعامی جز از ضریع ـ خار خشک تلخ و بدبو ـ ندارد غذایی که نه آن‌ها را فربه می‌کند و نه گرسنگی را فرو می‌نشاند." (غاشیه‌، 4 ـ 7) ـ "ما برای ستمگران آتش آماده کردیم که سراپرده‌اش‌، آن‌ها را از هر سو احاطه کرده و اگر تقاضای آب کنند، آبی برای آن‌ها می‌آورند، همچون فلز گداخته که صورت‌ها را بریان می‌کند; چه بد نوشیدنی و چه بد محل اجتماعی است‌." (کهف‌، 29) ـ "کسانی که کافر شدند، لباس‌هایی از آتش برای آن‌ها بریده می‌شود و مایع سوزان و جوشان بر سر آن‌ها فرو می‌ریزند; آن چنان که هم درونشان را ذوب می‌کند و هم برونشان را و بر آن‌ها گرزهایی از آهن است‌. هر گاه بخواهند از غم و اندوه‌های دوزخ خارج شوند، آن‌ها را به آن باز می‌گردانند و به آن‌ها گفته می‌شود عذاب سوزان را بچشید." (حج‌، 19 ـ 22) ـ "شعله‌های آتش همچون شمشیر به صورت های‌شان می‌خورد." (مؤمنون‌، 104) ـ "در آن هنگام که غل و زنجیرها بر گردنشان قرار گرفته‌، آن‌ها را می‌کشند آنان را در آبی سوزان وارد می‌کنند; سپس در آتش دوزخ افروخته می‌شوند." (مؤمن‌، 71و72) این‌ها نمونه‌هایی از عذاب‌های جسمانی دوزخیان بود; آیات متعددی نیز خبر از عذاب‌های روحانی جهنمیان می‌دهد: ـ "و بهشتیان‌، دوزخیان را صدا می‌زنند که آن‌چه پروردگارمان به ما وعده داده بود، همه را حق یافتیم‌. آیا شما هم آن‌چه را پروردگارتان به شما وعده داده بود حق یافتید؟! می‌گویند: آری‌! در این هنگام ندا دهنده‌ای در میان آن‌ها ندا می‌دهد که لعنت خداوند بر ستمگران باد." (اعراف‌، 44) ـ "پروردگارا! هر که را تو به سبب اعمالش به آتش افکنی‌، او را خوار و رسوا ساخته‌ای و این چنین افراد ستمگر یاوری ندارند." (آل‌عمران‌، 192) آیات یاد شده‌، نمونه‌ای از اوصاف بهشت و جهنم بود.(ر.ک‌: پیام قرآن‌، آیت الله مکارم شیرازی‌، ج 2.) در این زمینه کتاب "حق الیقین‌"، علامه مجلسی‌، نیز که به فارسی نگارش یافته‌، مفید است‌. اوصاف بهشتیان و جهنمیان‌از جمله اوصاف بهشتیان و اسباب ورود به بهشت که در آیات قرآن به آن اشاره شده‌، عبارت است از: 1. عمل صالح‌: "کسانی که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، یاران بهشتند و جاودانه در آن خواهند ماند." (بقره‌، 82) 2. تقوا و پرهیزکاری‌: "برای کسانی که پرهیزگاری پیشه کرده‌اند، نزد پروردگارشان (در جهان دیگر) باغ‌هایی که نهرها از پای درختانش می‌گذرد..." (آل‌عمران‌، 15) 3. احسان و نیکوکاری‌: "باغ‌هایی در بهشت که از زیر درختانش نهرها جاری است که بهشتیان جاودانه در آن خواهند بود و این جزای نیکوکاران است‌." (مائده‌، 85) و همچنین اوصاف جهاد و شهادت‌، (توبه‌، 111) ترک هواپرستی (نازعات‌، 40 و 41) صبر و تحمل در برابر شداید و... (دهر، 12 ـ رعد، 24 و...) اوصاف جهنمیان نیز در آیاتی از قرآن منعکس شده که برخی از آن‌ها عبارتند از: 1. کفر و طغیان‌: "جهنم کافران را احاطه کرده است‌." (توبه‌، 49) 2. نفاق و دورویی‌: "منافقان در پایین‌ترین مرحلة دوزخند و هرگز یاوری برای آن‌ها نخواهی یافت‌." (نسأ، 145) 3. پیروی از شیطان‌: هنگامی که شیطان از درگاه خدا رانده شد، خداوند به او خطاب کرد: "فرود آی از آن مقام‌، با ننگ و عار و خواری‌، بیرون رو! و سوگند یاد می‌کنم که هر کس از آن‌ها از تو پیروی می‌کند، جهنم را از شما همگی پر می‌کنم‌." (اعراف‌، 18) و نیز اوصاف استکبار، (اعراف‌، 36) ظلم و بیدادگری‌، (کهف‌، 29) تکیه کردن بر ظالمان‌، (هود،113) دنیاپرستی‌، (اسرأ، 18) زراندوزی‌، (توبه‌، 34 و 35) فرار از جهاد، (انفال‌، 15 و 16) ترک نماز، (مدثر، 39 ـ 46) ریختن خون بی گناهان‌، (مائده‌، 32) منع زکات‌، (فصلت‌، 7) خوردن مال یتیمان‌، (نسأ، 2) رباخواری‌، (بقره‌، 275) کفران نعمت الهی‌، (ابراهیم‌، 27 و 29) کم فروشی‌، (مطففین‌، 1 و 4 و 5 و 7) عیبجویی و غیبت‌، (همزه‌، 1 ـ 4) اسراف و تبذیر، (مؤمن‌، 43 ـ اسرأ، 27) جرم و گناه (مریم‌، 86) تعدی از حدود الهی‌. (نسأ، 14 و...)