از دیدگاه قرآن و اسلام ملاک دوست‌یابی و انتخاب دوست خوب چیست‌؟

نخستین شرطی که لازم است در یک دوست خوب وجود داشته باشد، ایمان و تقوا است‌. خداوند به پیامبراکرم‌این چنین دستور می‌دهد: "وَ اصْبِرْ نَفْسَکَ مَع‌َ الَّذِین‌َ یَدْعُون‌َ رَبَّهُم بِالْغَدَوَة‌ِ وَ الْعَشِی‌ِّ یُرِیدُون‌َ وَجْهَه‌ُو وَ لاَ تَعْدُ عَیْنَاکَ عَنْهُم‌ْ تُرِیدُ زِینَة‌َ الْحَیَوَة‌ِ الدُّنْیَا;(کهف‌،28) با کسانی باش که پروردگار خود را صبح و عصر می‌خوانند، و تنها ذات او را می‌طلبند; هرگز چشم‌های خود را به خاطر زینت‌های دنیا از آن‌ها برمگیر." در شأن نزول این آیه آمده است که گروهی از اشراف و ثروتمندان‌، به رسول خدا6 عرض کردند: اگر فقرا و مستمندان را از خود دورسازی‌، ما به نزد تو می‌آییم‌; این آیه نازل شد که‌ای پیامبر! همواره با افراد با ایمان و پاک دل‌، هم چون سلمان‌ها و ابوذرها باش و با آن‌ها مشورت کن‌.( تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 12، ص 414، دارالکتب الاسلامیة‌. ) در روایات‌، صفات دوست خوب معین شده‌، و امامان معصوم‌: به خوبی برای ما بیان کرده‌اند که با چه افرادی رفاقت و معاشرت داشته باشیم‌. امام صادق‌در این‌باره فرموده‌اند: دوستی‌، جز با حدود و شرایطش‌، امکان‌پذیر نیست‌. کسی که این حدود و شرایط، یا بخشی از آن در او باشد، او را دوست بدان‌، و کسی که هیچ یک از این شرایط در او نیست‌، چیزی از دوستی در او نیست‌. نخست آن که باطن و ظاهرش برای تو یکی باشد. دوم آن که زینت و آبروی تو را زینت و آبروی خود بداند، و عیب و زشتی تو را عیب و زشتی خود ببیند. سوم آن که مقام و مال‌، وضع او را نسبت به تو تغییر ندهد. چهارم آن که‌، آن‌چه در قدرت دارد، از تو مضایقه ننماید. صفت پنجمی که جامع همة این صفات است‌، آن که تو را به هنگام پشت کردن روزگار رها نکند.( اصول کافی‌، ثقة الاسلام کلینی‌، ج 2، ص 467. ) بنابراین‌، در انتخاب دوست‌، باید خیلی دقّت کرد. اغلب افرادی که دچار انحراف و مفاسد اخلاقی می‌شوند، بر اثر معاشرت با دوستان فاسد است‌. در سوره فرقان در این‌باره آمده است‌: "وَ یَوْم‌َ یَعَض‌ُّ الظَّالِم‌ُ عَلَی‌َ یَدَیْه‌ِ یَقُول‌ُ یَـَـلَیْتَنِی اتَّخَذْت‌ُ مَع‌َ الرَّسُول‌ِ سَبِیلاً # یَـَوَیْلَتَی‌َ لَیْتَنِی لَم‌ْ أَتَّخِذْ فُلاَ نًا خَلِیلاً # لَّقَدْ أَضَلَّنِی عَن‌ِ الذِّکْرِ بَعْدَ إِذْ جَآءَنِی وَ کَان‌َ الشَّیْطَـَن‌ُ لِلاْ ?ًِنسَـَن‌ِ خَذُولاً ;(فرقان‌،27ـ29) روزی که ظالم از شدّت حَسْرت و پشیمانی‌، دست خود را به دندان گرفته‌، و می‌گوید: ای کاش من با رسول حق‌، راه دوستی و طاعت‌، پیش می‌گرفتم‌; وای بر من‌! ای کاش ]فلان فرد[ را دوست خود نمی‌گرفتم‌، که رفاقت او مرا از پیروی قرآن و رسول خدا، محروم ساخت‌، و گمراه گردانید، و شیطان مایة خذلان و گمراهی انسان است‌."( میزان الحکمة‌، محمدی ری شهری‌، ج 6، ص 310، مکتب الاعلام الاسلامی‌. )