از دیدگاه قرآن و اسلام آیا خودکشی در صورتی که هیچ راهی وجود نداشته و از طرفی آبروی یک یا چند خانواده در میان است و حتی ممکن است برای آنان خطر ج

1. بی تردید هم در قرآن کریم و هم در روایات از خودکشی نهی شده است‌. 2. در منابع یاد شده‌، این نهی گاهی آشکارا و مستقیم بیان شده‌، و گاهی نیز به گونه غیر مستقیم از سفارش‌های دیگر، درک می‌شود. 3. از جمله آیاتی که به گونه‌ای مستقیم‌، به موضوع خودکشی اشاره و از آن نهی فرموده‌، آیة 29 سوره مبارک نسأ است‌. در بخشی از این آیه شریف می‌خوانیم‌: "وَلاَ تَقْتُلُوَّاْ أَنفُسَکُم‌ْ إِن‌َّ اللَّه‌َ کَان‌َ بِکُم‌ْ رَحِیمًا ; خودکشی نکنید. خداوند نسبت به شما مهربان است‌.". مرحوم علامه طباطبایی‌، مفسر بزرگ قرآن می‌فرمایند: عبارت "إِن‌َّ اللَّه‌َ کَان‌َ بِکُم‌ْ رَحِیمًا" که به دنبال "وَلاَ تَقْتُلُوَّاْ أَنفُسَکُم‌" بیان شده‌، بیان گر این مطلب است که خود را در مخاطره قتل نفس نیفکنده‌، سبب و زمینة آن را فراهم نکنید(المیزان فی تفسیر القرآن‌، علامه طباطبایی‌;، ج 4، ص 320، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات‌.) برخی دیگر فرموده‌اند: این قسمت از آیه شریف‌; یعنی "إِن‌َّ اللَّه‌َ کَان‌َ بِکُم‌ْ رَحِیمًا" بدان معناست که خداوند مهربان‌، نه تنها راضی نمی‌شود دیگری شما را به قتل برساند، بلکه به خود شما هم اجازه نمی‌دهد که با رضایت خود، خویشتن را به دست نابودی بسپارید;(تفسیر نممونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 3، ص 356، دارالکتب الاسلامیة‌.) یعنی همان مفهوم حرمت خودکشی را از آن استفاده کرده‌اند نه زمینه‌های آن را. 4. افزون بر آیه شریف مزبور که به طور مستقیم از خودکشی جلوگیری کرده‌، آن را حرام دانسته است‌، آیات دیگری وجود دارد که به طور کلی‌، قتل نفس را حرام می‌دانند که به گونه‌ای غیر مستقیم شامل خودکشی می‌شود، چرا که در خودکشی هم بالاخره نفسی بدون هیچ مجوز شرعی به قتل می‌رسد; از جمله آیات مزبور عبارت‌اند از: نسأ، 93; مائده‌، 32 و... . 5. در روایات نیز، موضوع خودکشی مطرح و به شدّت از آن نهی شده است که در این جا به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌شود: الف ـ "عن ابی ولاّد الحنّاط قال‌: سمعت اباعبدالله‌، یقول‌: من قتل نفسه متعمّداً فهو فی نار جهنم خالداً فیها; ابی ولاّد حنّاط می‌گوید: از امام صادق‌شنیدم که فرمود: اگر کسی به طور عمد خود را بکشد، همواره در آتش جهنم خواهد بود."(وسائل الشیعه‌، حر عاملی‌، ج 29، ص 24، مؤسسه آل البیت‌.) ب ـ عن ابی جعفر7 فی حدیث ـ قال‌: ان المؤمن یبتلی بکل بلیّة‌ٍ و یموت بکل میتة‌ٍ الاّ انّه لاَ یقتل نفسه‌; مؤمن به هر بلایی دچار می‌شود و به هر مرگی می‌میرد، لکن خودکشی نمی‌کند."(همان‌.) 6. در تحلیل روان‌شناختی خودکشی‌، معمولاً از سوی روان‌شناسان چنین گفته می‌شود که این رفتار غیر منطقی و نامعقول‌، از گوشه‌گیری و انزوا شروع شده‌، پس از گذشت از مراحل ضعیف و سپس حادّ و شدید افسردگی‌، به مرز خودکشی می‌رسد. یکی از نویسندگان علوم جنایی در توضیح ویژگی‌های روان‌پریشی "پاپسیکوز" که دست کم به عنوان زمینه خودکشی با این اقدام نابخردانه بی ارتباط نیست‌، به سه عامل اشاره می‌کند: شکست شخصیت‌، گم گشتگی (یعنی فقدان بینش روان‌پریش نسبت به موقعیت خاص خود در زمان و مکان‌) و بالاخره ویژگی سوم‌، یعنی اوهام و تخیّلات‌. شکست شخصیت بر اثر فشارهای شدیدی است که از سوی عوامل محیطی و اجتماعی بر فرد وارد شده‌، سبب می‌شود شخص از عمدة کنترل رفتار و گفتار خود برنیاید. توهم نیز، ادراکی است که در خارج از ذهن‌، هیچ‌گونه واقعیت عینی ندارد;(روان‌شناسی جنایی‌، مهدی کی‌نیا، ص 397، انتشارات رشد.) از این رو، فرد باید مراقبت کند ویژگی‌های شخص روان‌پریش را از خود دور نموده‌، زمینه‌های خودکشی را از خود دفع نماید. پناه بردن به خداوند و نیروگیری از این چشمه جوشان امید و آرزو، از راه‌کارهای دیگر رویارویی با این پدیده زشت و خطرناک است‌; نیز امید به زندگی و دل بستن به آرزوهای نیرو بخش آینده‌، در این جهت ،مفید و کارگشا بوده از جمله عوامل خنثی کننده تمایل به خودکشی است‌. 7. افزون بر مراقبت‌های لازم‌، به منظور پیش‌گیری از این رفتار شوم و خطرناک‌; یعنی خودکشی که پایان آن‌، استقرار جاودانه در جهنّم و غضب الهی است درباره عاملی که در پرسش بدان اشاره شده‌; یعنی آبروریزی و یا خطر جانی برای یک یا چند خانواده بایدگفت‌: خوب است این خطر با آن خطر سهمگین آخرتی مقایسه شده‌، آن‌گاه ملاحظه شود که در این ترازوی سنجش‌، داوری عقل چیست‌؟ ضمن آن که به جای راه دادن این پدیده شوم به ذهن‌، به جاست انسان با به کارگیری سلاح کارآمد و نیرومند اندیشه‌، برای مشکلی که پیش آمده است تدبیری عاقلانه و منطقی برگزیند، نه این که به دنبال آن آبروریزی محدود دنیایی‌، آبروریزی برجسته‌تر و جاودانی آخرتی را برای خود رقم زند. برای این کار، می‌توانید افزون بر به کارگیری نیروی فکر خود، از اشخاص آشنا به مسایل‌، دلسوز و محرم راز کمک گرفته‌، مشاوره کنید. پیداست این پاسخ نیز در حدّ خود، می‌تواند دریچه‌ای برای مشاوره باشد. 8. چنانچه فردی که این فکر شوم خودکشی به مغز او راه یافته است‌، مرتکب گناه و یا عملی شده است که تصور می‌کند هیچ راه حلی جز از میان بردن خود ندارد، او را به مشاوران و راهنمایان دل‌سوز ارجاع دهید; حتی اگر فرد مرتکب گناه هم شده باشد، نبایدخطای خود را با خطای بزرگ‌تر و گناه کبیره قتل نفس جبران کند. فراموش نکنید که خداوند در قرآن‌، مؤمنان را از مأیوس شدن از رحمت خودش برحذر داشته است‌: "لاَ یَاْیْ ?‹َس‌ُ مِن رَّوْح‌ِ اللَّه‌ِ إِلآ الْقَوْم‌ُ الْکَـَفِرُون‌َ ;(یوسف‌،87). در روایات اسلامی (اعم از شیعی و سنّی‌) نیز ناامیدی از بزرگ‌ترین گناهان شمرده شده است‌. به فردی که به این توهم شوم و زشت خودکشی مبتلا شده است توصیه کنید تا با توکل به رحمت و بخشش الهی‌، در صدد گره‌گشایی منطقی از مشکل خود برآید.