آیا گناه کبیره با توبه کردن مورد بخشش قرار می‌گیرد؟

آری‌، از نظر آیات قرآن کریم‌، همیشه راه بازگشت و توبه به سوی خداوند متعال به روی بندگان باز است‌. قرآن کریم این کتاب نویدبخش رحمت‌، به همة مؤمنان فرمان توبه می‌دهد و می‌فرماید: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ تُوبُوَّاْ إِلَی اللَّه‌ِ تَوْبَة‌ً نَّصُوحًا عَسَی‌َ رَبُّکُم‌ْ أَن یُکَفِّرَ عَنکُم‌ْ سَیِّ ?‹َاتِکُم‌ْ وَ یُدْخِلَکُم‌ْ جَنَّـَت‌ٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الاْ ?َنْهَـَرُ; (تحریم‌، 8) ای کسانی که ایمان آورده‌اید! به سوی خدا باز گردید، توبه کنید، توبه‌ای خالص و بی‌شائبه‌، امید است ]با این کار[ پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغ‌هایی از بهشت که نهرها از زیر درختانش جاری است‌، داخل کند."( ر.ک‌: اخلاق در قرآن‌، آیة‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 1، ص 217ـ234، مدرسة الامام علی‌بن‌ابی‌طالب‌/ مراحل اخلاق در قرآن‌، آیة‌الله جوادی آملی‌، ج 11، ص 156، مرکز نشر اسرأ. ) ارکان توبه در پنج چیز خلاصه می‌شود: ترک گناه‌، ندامت‌، تصمیم بر ترک در آینده‌، جبران گذشته و استغفار. از نظر قرآن کریم‌، شخص گناهکار، برای جبران نمودن کوتاهی‌های گذشته باید (به دنبال توبه نمودن از گناه گذشته‌) در صدد اصلاح برآید: "فَمَن تَاب‌َ مِن بَعْدِ ظُـلْمِه‌ِ وَأَصْلَح‌َ فَإِن‌َّ اللَّه‌َ یَتُوب‌ُ عَلَیْه‌ِ إِن‌َّ اللَّه‌َ غَفُورٌ رَّحِیم‌ٌ; (مائده‌، 39) امّا آن کس که پس از ستم کردن‌، توبه و جبران نماید، خداوند توبه او را می‌پذیرد; زیرا خداوند آمرزنده و مهربان است‌." همچنین آیه 54 از سورة شریفة انعام در این زمینه وارد شده است‌.( برای آگاهی از شرایط توبة کامل (که عبارت است از: ندامت‌، عزم بر ترک گناه برای همیشه‌، جبران حق‌الله، جبران حق‌الناس‌، از بین بردن آثار گناه در وجود خود، عادت دادن نفس به عبادت‌) / ر.ک‌: میزان الحکمة‌، باب التوبه / الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور، جلال الدین سیوطی‌، ذیل آیه 8 سوره تحریم / کنزالعمال‌، ج 3، ص 508 و ج 4، ص 202 و 273. ) توبة نصوح‌، توبة خالصی است که برای همیشه انسان را از معصیت جدا کند و بازگشتی به گناه در آن نباشد. خداوند در آیه هشت‌ِ سوره تحریم می‌فرماید: "یَأیّها الذین ءَامنوا توبوا إلی اللّه توبة‌ً نصوحاً; ای کسانی که ایمان آورده‌اید، به درگاه خدا توبه‌ای راستین کنید." برخی گفته‌اند: توبه نصوح‌، توبه‌ای است که این چهار شرط را داشته باشد: 1. پشیمانی قلبی‌; 2. استغفار زبانی‌; 3. ترک گناه‌; 4. تصمیم‌ِ عمل نکردن گناه در آینده‌.( ر.ک‌: نمونه‌، همان‌، ج 24، ص 289 ـ مجمع‌البیان‌، مرحوم طبرسی‌، ج 10، ص 478، دارالمعرفة‌. ) توبه حقیقی هر وقت انجام پذیرد انشأالله مورد قبول خداوند واقع می‌شود. اما این قبول تا زمانی است که انسان ملک الموت را با چشم خویش نبیند و بعد از فرا رسیدن مرگ‌، توبه پذیرفته نخواهد شد "برای کسانی‌که کارهای بد را انجام می‌دهند و هنگامی‌که مرگ یکی از آنها فرا می‌رسد می‌گوید: الان توبه کردم توبه نیست‌; و نه برای کسانی‌که در حال‌ِ کفر از دنیا می‌روند; اینها کسانی هستند که عذاب دردناکی برایشان فراهم کرده‌ایم‌" (نسأ/18) در پایان توجه شما را به سخنی از حضرت علی‌جلب می‌کنم که فرمود: "ترک الذنب أهون من طلب التوبة‌; ترک کردن گناه راحت‌تر از توبه کردن است‌."( میزان‌الحکمه‌، محمدی ری‌شهری‌، ج 1، ص 554، مکتب الاعلام الاسلامی‌م‌) چون ممکن است‌: 1ـ فرصت توبه کردن پیدا نشود 2ـ توفیق توبه نیابد 3ـ فرصت و توفیق بیابد ولی توبه‌اش مورد قبول واقع نشود و... . از همة گناهان چه کوچک و چه بزرگ‌، باید توبه کرد; چرا که گناهان کوچک چون در پیشگاه با عظمت پروردگار واقع می‌شود بسی بزرگ است‌. پیامبر گرامی اسلام‌فرمود: به بعضی از انبیا وحی شد که‌: "لا تنظروا إلی صغر الذّنْب و لکن انظروا إلی من اجترأتم‌; به کوچکی گناه نگاه نکنید، بلکه به ]بزرگی‌[ کسی بنگرید که نسبت به او گستاخی کرده‌اید."( بحارالانوار، علامه مجلسی‌، ج 77، ص 168. ) حضرت علی‌می‌فرماید: "اشدّ الذنوب ما استخف به صاحبه‌; بزرگترین گناهان‌، گناهی است که مرتکب آن‌، آن را سبک بشمارد."( اخلاق اسلامی‌، محمد علی سادات‌، ص 163، سمت‌. ) از حضرت امام صادق‌روایت شده که فرمود: "اتقوا المُحقرات مِن‌َ الذّنوب فانّها لا تُغْفَر...;( بحارالانوار، ج 72، ص 345. ) از گناهانی که کوچک و ناچیز شمرده می‌شوند، بپرهیزید که آمرزیده نمی‌شوند. پرسیدند: "محقرات‌" چیست‌؟ فرمود: آن است که کسی مرتکب گناه شود و بگوید: کاش همة گناهان من چنین بود". در روایات متعددی از اهل‌بیت‌: آمده است که هر گاه کسی مرتکب گناهی شود هفت ساعت و یا صبح تا شامی به او مهلت داده می‌شود، پس اگر استغفار کند، نوشته نمی‌شود.( برای آگاهی بیشتر ر.ک‌: اصول کافی‌، شیخ کلینی‌، ج 2، باب 378 "الاستغفار من الذنب‌"، حدیث 1ـ5. ) امام باقر7 می‌فرماید: "التائب من الذنب کمن لا ذنب له‌...;( همان‌، باب 377، حدیث 9. ) توبه کنندة از گناه مانند کسی است که اصلاً گناهی نکرده است‌..." در روایت دیگری از امام صادق‌می‌خوانیم‌: "...توبه کننده با خدا ملاقات می‌کند، به گونه‌ای که هیچ چیز نیست که در پیشگاه خدا گواهی بدهد که او چیزی از گناه را انجام داده است‌."( همان‌، حدیث 1. ) قرآن نیز در آیه 70 سورة فرقان‌، سخن از تبدیل سیئات به حسنات به میان آورده است‌: "مگر آنان که توبه کنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند که خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدّل می‌کند و خداوند همواره آمرزنده و مهربان است‌."( و نیز بنگرید: رعد، 22 و هود، 114 و نسأ، 31 و... ) بنابراین‌، توبه اثری اساسی در بخشیده شدن انسان و محو گناه او دارد، هر چند بر اساس برخی روایات‌، آثار وضعی برخی گناهان در دنیا همچنان باقی خواهد ماند، مگر آن که انسان در رفع آثار آن بکوشد.( برای آگاهی بیشتر ر.ک‌: گناه‌شناسی‌، استاد محسن قرائتی‌، تنظیم و نگارش‌، محمد محمدی اشتهاردی‌، ص 315ـ328 "جبران گناه‌"، انتشارات پیام آزادی‌. )