آیا وحی تشریعی است یا تكوینی‌؟

وحی در قرآن‌، به معانی متعددی به كار رفته است كه می‌توان آنها را در یك تقسیم‌بندی به صورت ذیل بیان كرد: الف‌) هدایت تكوینی‌; مانند: "و أوحی فی كل سمأ أمرها;(فصلت‌،12) خداوند سبحان در هر آسمانی نظام تكوینی آن را تقدیر نموده و به ودیعت گذاشته است‌." و همچنین آیات 4 و 5 سورة زلزال‌. ب‌) ادراك و الهام غریزی‌: مانند "و أوحی‌َ ربّك إلی النحل‌...;(نحل‌، 68 و 69) خداوند به زنبور عسل وحی و الهام كرد... ." ج‌) الهام و القای در قلب‌: مانند "و أوحینا إلی أُم‌ّ موسی‌َ... .;(قصص‌،7) و ما به مادر موسی الهام كردیم‌... ." و همچنین‌: "إذ یوحی ربّك الی الملَئِكة أنّی معكم‌..."(انفال‌،12) د) اشاره‌: مانند "فخرج علی قومه من المحراب فأوحی‌َ إلیهم أن سبّحوا بكرة‌ً و عشیّاً;(مریم‌،11) او ]زكریا[ از محراب عبادتش به سوی مردم بیرون آمد و با اشاره به آنها گفت‌: (به شكرانه این موهبت‌) صبح و شام خدا را تسبیح گویید." 'û) القائات شیطانی‌: مانند "و كذَلك جعلنا لِكل‌ّ نبی عدُواً شیَطین الإنس و الجن‌ّ یوحی بعضهم إلی بعض‌ٍ زخرف القول غروراً"(انعام‌، 112) همچنین‌: "و إن‌ّ الشیَطین لیوحون إلی‌َ اولیائِهم لیجَدلوكم‌...;(انعام‌،121) و بدرستی كه شیاطین به دوستانشان القا می‌كنند كه با شما مجادله كنند... ." و) وحی به پیامبران‌: "كذَلك یوحی إلیك و إلی الذین من قبلك..."(شوری‌،3)(ر.ك‌: الهیات‌، استاد سبحانی‌، ج 3، ص 122ـ128، مؤسسه امام صادق‌7 / علوم قرآنی‌، آیت اللّه معرفت‌، بخش وحی‌، نشر مؤسسة التمهید.) از مجموع موارد استعمال وحی و مشتقات آن در قرآن می‌توان نتیجه گرفت كه وحی در برخی موارد در مفهوم "تشریعی‌"، و در برخی دیگر "تكوینی‌" است‌. مفهوم تشریعی همان است كه بر پیامبران فرستاده می‌شد، و رابطة خاصی میان آن‌ها و خدا بود كه فرمان‌های الهی و حقایق را از این طریق دریافت می‌داشتند. وحی تكوینی‌، در حقیقت همان غرائز، استعدادها، شرایط و قوانین تكوینی خاصی است كه خداوند در درون موجودات مختلف جهان قرار داده است‌.(تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مكارم شیرازی و دیگران‌، ج 20، ص 491، دارالكتب الاسلامیة‌.)