آیا نماز خواندن در شبانه روز، کار تکراری نیست‌؟ اگر نماز خواندن‌، کار تکراری است‌، چگونه می‌تواند سبب نزدیکی به خدا شود؟

انسان‌، برای رشد و کمال جسم خود، همواره به عوامل مختلفی‌، مانند: آب‌، غذا، هوا و... نیازمند است‌; به گونه‌ای که اگر هر یک از این عوامل نباشد، ضعف‌، پژمردگی و در نهایت‌، نابودی جسم را در پی دارد; رشد و کمال در بُعد روحی و معنوی نیز به مراتب بیش‌تر از رشد جسمی به عواملی متناسب خود نیازمند می‌باشد; همان گونه که کسی خوردن آب و غذا و یا نفس کشیدن را تکراری نمی‌داند، بلکه استفادة همیشگی از آن‌ها را سبب زنده ماندن جسم می‌داند، تکرار نماز را که به انسان حیات معنوی و نشاط و کمال روحی می‌دهد، تکراری و عادت نمی‌پندارد; از این رو، انسان‌، همیشه‌، به عبادت و نماز نیاز دارد تا مرحله به مرحله تکامل یابد و اگر این کار ادامه نیابد، انسان سقوط می‌کند. ما خیلی بیش‌تر از دنیا، در قبر، جهان برزخ‌، صحرای محشر و حتی در بهشت یا خدای نکرده در جهنم‌، به خداوند نیازمند هستیم‌; تنها عامل مهمی که سبب نزدیکی ما به خدا می‌شود و ما می‌توانیم به راحتی با او سخن بگوییم تا دست ما را در همة مراحل بگیرد; نماز است‌. از این رو همواره باید اهل نماز باشیم‌، زیرا قرآن کریم‌، می‌فرماید: "وَ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوَة‌;(بقره‌،45) از صبر و نماز کمک بگیرید."; "فَاعْبُدْه‌ُ وَ اصْطَبِرْ لِعِبَـَدَتِه‌;(مریم‌،65) خدا را بپرست و در راه عبادت او صبور و شکیبا باش‌." پیامبر اکرم‌در این‌باره می‌فرماید: "نزد خداوند، محبوب‌ترین کارها، آن است که بیش‌تر دوام یابد، هر چند اندک باشد."(تنزیه الانبیأ، سید مرتضی‌;، ص 130، انتشارات شریف رضی‌.) حضرت لقمان‌غ می‌فرماید: "نماز، وسیلة نزدیک شدن انسان به خدا است‌." از مجموع مطالب بالا استفاده می‌شود، نماز خواندن در هر شبانه روز، نه تنها تکراری نیست‌، بلکه مهم‌ترین عامل رشد و تکامل روحی و معنوی و سبب نزدیک شدن به خداوند می‌باشد.(ر.ک‌: پرتوی از اسرار نماز، حجة الاسلام محسن قرائتی‌، ص 11ـ190، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌.) برای این‌که اجرای عبادات جنبة عادت پیدا نکند و علاقة انسان به معنویات استمرار داشته باشد و حتی افزون گردد، شایسته است نکاتی چند مورد توجه قرار گیرد: 1. شناخت عوامل‌، از مهم‌ترین و مؤثرترین نکات در این زمینه است‌. ره‌پویان این راه‌، عوامل را به دو قسمت باطنی و خارجی تقسیم کرده‌اند. عوامل باطنی عبارتند از: حضور قلب‌، تفهّم‌، تعظیم‌، هیبت‌، رجا و حیا. در حضور قلب‌، دو چیز شرط شده است‌: 1. اهتمام به این‌که دنیا حقیر است‌; 2. ایمان و تصدیق به این‌که آخرت‌، خیر و باقی است و این‌که نماز، وسیلة رسیدن به آن است‌. برای برخورداری از حضور قلب‌، تمرکز فکر و سپردن دل به خدا و عادت دادن قلب به مناجات‌، توصیه شده است‌. "تفهّم‌" آن است که‌: انسان به هنگام ادای الفاظ بفهمد که چه می‌گوید و با چه کسی حرف می‌زند. "تعظیم‌"، این است که بعد از شناخت خدای بزرگ به عظمت او پی برده‌، در مقابلش خاضع و خاشع باشد و خود را بشناسد که موجودی سراسر نیازمند و تحت تسخیر او قرار دارد. "هیبت‌"، در مقابل قدرت خدا و نفوذ مشیت او; "رجا" به جهت لطف و کرم خدا; و "حیا" به جهت تقصیر در عبادت خدا و علم به عاجز بودن از قیام به تعظیم حق‌ِ خدا. برخی از عوامل خارجی عبارتند از: محبت به دنیا، شنیدن و دیدن صحنه‌های شبهه‌دار، خوردن لقمة مشکوک‌، کم‌رنگ شدن ارزش‌ها و فضایل اخلاقی‌، اجرا نکردن امر به معروف و نهی از منکر و... . عوامل دیگر مانند: ریا، عجب‌، غیبت و... نیز تأثیر فراوان دارد. در پایان به چند آیه و روایت در این زمینه اشاره می‌کنیم‌: خداوند متعال می‌فرماید: "قَدْ أَفْلَح‌َ الْمُؤْمِنُون‌َ # الَّذِین‌َ هُم‌ْ فِی صَلاَ تِهِم‌ْ خَـَشِعُون‌َ; (مؤمنون‌، 1ـ2) مؤمنان رستگار شدند; آنان‌که در نمازشان خشوع دارند." امام صادق‌می‌فرماید: "إن‌ّ احب‌ّ الاعمال إلی الله ماداوم علیه العبد و إن قل‌ّ; محبوب‌ترین اعمال نزد خدا چیزی است که بنده بر آن مداومت داشته باشد; هر چند کم باشد."(بحارالانوار، مجلسی‌;، ج 71، ص 219، داراحیأالتراث‌، بیروت‌.) و نیز خداوند متعال می‌فرماید: "مردانی هستند که تجارت و خرید و فروش‌، آن‌ها را از یاد خدا و به‌پا داشتن نماز و دادن زکات باز نمی‌دارد...". (نور، 37) و... . رعایت کردن مجموع این نکات‌، نشاط، پویایی و حرکت به سوی کمال و قرب الهی را بر اثر عبادات و معنویات به انسان عطا می‌کند.(ر.ک‌: محجة‌البیضأ، ملامحسن کاشانی‌، ج 1، ص 366ـ375، انتشارات اسلامی / پرتوی از اسرار نماز، آقای قرائتی‌، ص 15ـ44، وزارت ارشاد اسلامی / معارف قرآن‌، مصباح یزدی‌، ج 1/2، ص 23ـ26 و 394ـ434، مؤسسه در راه حق‌.)