آیا شیطان می‌تواند توبه کند، اگراو واقعاً توبه نماید، تکلیف این جهان و افراد و مسلمانان چیست‌؟

شیطان به واسطه اراده و اختیار خود، همان گونه که قدرت‌ِ عصیان و سرپیچی از فرمان خدا را داشت‌، قدرت بازگشت و توبه را دارد; مانند دیگر جن‌ّ و انس‌; با این حال در قرآن کریم‌، آیات فراوانی یافت می‌شود که دلالت بر توبه نکردن او، و اهل آتش بودنش دارد، برای نمونه‌، توجه شما را به دو آیه جلب می‌نمایم‌: 1. "قَال‌َ اخْرُج‌ْ مِنْهَا مَذْءُومًا مَّدْحُورًا لَّمَن تَبِعَکَ مِنْهُم‌ْ لأََ مْلأََ ن‌َّ جَهَنَّم‌َ مِنکُم‌ْ أَجْمَعِین‌َ ;(اعراف‌،18) فرمود: از آن (مقام‌)، با ننگ و عار و خواری‌، بیرون رو، و سوگند یاد می‌کنم‌، که هر کس از آن‌ها از تو پیروی کند، جهنم را از شما همگی پر می‌کنم‌." 2. "قَال‌َ فَالْحَق‌ُّ وَ الْحَق‌َّ أَقُول # لاَ ?َمْلاَ ?َن‌َّ جَهَنَّم‌َ مِنکَ وَ مِمَّن تَبِعَکَ مِنْهُم‌ْ أَجْمَعِین‌َ ;(ص‌،84ـ85) فرمود: "به حق سوگند، و حق می‌گویم‌، که جهنم را از تو و هر کدام از آنان که از تو پیروی کند، پُر خواهم کرد." این بدبختی و وبال برای شیطان به سبب گناهان خود او است که به حدی رسیده که توفیق توبه را نیز از او سلب کرده است‌. اما بر فرض این که شیطان موفق به توبه گردد، خللی به نظام هستی وارد نشده‌، و جن و انس و خود شیطان توبه کرده تا زمان حیات در معرض امتحان و ابتلائات الهی قرار گرفته‌، و در صورت غلبه بر هواها و وسوسه‌های نفس و شهوت و غضب و دوری از عصیان و گردن نهادن به اوامر و نواهی الهی‌، به قرب و تعالی و تکامل می‌رسند، و در غیر این صورت به خذلان و سقوط و عذاب الهی گرفتار می‌گردند.(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 19، ص 347، دارالکتب الاسلامیة‌.)