آیا روح پس از مرگ‌، می‌تواند توبه و استغفار کند؟

زمان استغفار و توبه در همین دنیا پیش از مرگ است‌. در آیات آمده است که حتی هنگام مرگ پذیرفته نیست‌; "وَلَیْسَت‌ِ التَّوْبَة‌ُ لِلَّذِین‌َ یَعْمَلُون‌َ السَّیِّ ?‹َات‌ِ حَتَّی‌ََّ إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُم‌ُ الْمَوْت‌ُ قَال‌َ إِنِّی تُبْت‌ُ الْ ?‹َـَن‌َ وَلاَ الَّذِین‌َ یَمُوتُون‌َ وَهُم‌ْ کُفَّارٌ أُوْلَغ‌کَ أَعْتَدْنَا لَهُم‌ْ عَذَابًا أَلِیمًا ;(نسأ،18) و توبه کسانی که گناه می‌کنند، تا وقتی که مرگ یکی از ایشان در رسد، می‌گوید: "اکنون توبه کردم‌"، پذیرفته نیست‌; و ]نیز توبه‌[ کسانی که در حال کفر می‌میرند، پذیرفته نخواهد بود، آنانند که برایشان عذابی دردناک آماده کرده‌ایم‌." بنابراین‌، روح نمی‌تواند برای خود، در جهان برزخ استغفار نموده و باعث بخشش خود شود; امّا از آن جایی که خداوند مهربان است و رحمتش گسترده می‌باشد، این امکان را برای پاک شدن از برخی گناهان یا سیر به درجات بالاتر را در عالم برزخ فراهم کرده است‌." از روایات متعددی استفاده می‌شود که اگر انسان در دنیا سنت حسنه‌ای در میان مردم بگذارد یا کسی در دنیا به خاطر او کار خیری انجام دهد، برکات این کارها به او خواهد رسید. هم چنان که حضرت امام صادق‌می‌فرمایند: "شش چیز است که مؤمن بعد از مرگش از آن بهره می‌گیرد، فرزند شایسته‌ای که استغفار برای او کند، قرآنی که مردم آن را بخوانند، چاه آبی که حفر کرده است‌. درختی که نشانده‌، آب جاری که در اختیار مردم بگذارد و سنّت نیکی که بعداز وی به آن عمل کند."(بحارالانوار، علامه مجلسی‌;، ج 6، ص 293، مؤسسة الوفأ / ر.ک‌: پیام قرآن‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 5، ص 472، دارالکتب الاسلامیة‌.)