آیا در عالم برزخ یا در قیامت می‌توان توبه کرد؟

جهان آخرت بر عکس دنیا، محل دیدن پاداش‌ها و عقاب‌ها است‌. هر انسانی در طول زندگی در طول زندگی خود در دنیا با کمک عقل خود و دستورهای پیامبران می‌تواند راه صحیح را انتخاب و از راه نادرست بپرهیزد. در این دنیا است که هر کسی می‌تواند، اعمال خود آینده را بسازد، اَمّا پس از مرگ و ورود به قیامت‌، راه بازگشتی وجود ندارد. "وَ لَوْ تَرَی‌ََّ إِذِ الْمُجْرِمُون‌َ نَاکِسُواْ رُءُوسِهِم‌ْ عِندَ رَبِّهِم‌ْ رَبَّنَآ أَبْصَرْنَا وَ سَمِعْنَا فَارْجِعْنَا نَعْمَل‌ْ صَـَـلِحًا إِنَّا مُوقِنُون‌َ ;(سجده‌،12) و کاش هنگامی را که مجرمان پیش پروردگارشان سرهاشان را به زیر افکنده‌اند می‌دیدی ]که می‌گویند:[ پروردگارا، دیدیم و شنیدیم‌; ما را بازگردان تا کار شایسته کنیم‌، چرا که ما یقین داریم‌." خداوند در آیه 108، سوره مؤمنون به این گروه پاسخ می‌دهد. "قَال‌َ اخْسَ ?‹ُواْ فِیهَا وَ لاَ تُکَلِّمُون‌ِ ; می‌فرماید: ]بروید[ در آن گم شوید و با من سخن مگویید." توبه و بازگشت نیز مانند اعمال دیگر، زمان خاص خود را دارد. توبه تا قبل از فرا رسیدن مرگ قابل پذیرش است‌.(نسأ،18) اَمّا پس از سپری شدن این زمان و مشاهده عذاب‌، بازگشت و اظهار ندامت سودی ندارد و آرزویی دست نیافتنی است‌; چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: "وَلَیْسَت‌ِ التَّوْبَة‌ُ لِلَّذِین‌َ یَعْمَلُون‌َ السَّیِّ ?‹َات‌ِ حَتَّی‌ََّ إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُم‌ُ الْمَوْت‌ُ قَال‌َ إِنِّی تُبْت‌ُ الْ ?‹َـَن‌َ وَلاَ الَّذِین‌َ یَمُوتُون‌َ وَهُم‌ْ کُفَّارٌ; (نسأ، 18) برای کسانی که کارهای بد را انجام می‌دهند و هنگامی‌که مرگ یکی از آن‌ها فرا می‌رسد می‌گوید: "الآن توبه کردم‌!" توبه نیست و نه برای کسانی که در حال کفر از دنیا می‌روند."