آیا در بهشت یا جهنّم و به طور کلی در جهان آخرت و روز قیامت‌، می‌توانیم اعضای خانواده خود را ببینیم‌؟ برای مثال اگر قرار شد بهشتی باشیم‌، آی

1. از جمله آیاتی که به پرسش مزبور، پاسخ مثبت داده‌، آیه 21 سورة مبارک طور است . 2. پس از بر شمردن پاداش ها و نعمت‌های بسیاری از بهشتیان در آیه‌های پیش از آیة مزبور، در این آیه شریف‌، به نعمت بزرگ دیگری برای آنان اشاره می‌کند، این نعمت آن است که انسان‌، فرزندان با ایمان و مورد علاقه‌اش را در بهشت در کنار خود دیده‌، از اُنس با آن‌ها لذّت می‌برد، بی‌آن که این موضوع در اعمال او تأثیری داشته باشد: "والَّذین‌َ ءامَنوا واتَّبَعَتهُم ذُرّیَّتُهُم بِایمـَن‌ٍ اَلحَقنا بِهِم ذُرّیَّتَهُم وما اَلَتنـَهُم مِن عَمَلِهِم مِن شَی‌ءٍ کُل‌ُّ امرِی‌سًٍ بِما کَسَب‌َ رَهین‌; (طور، 21) کسانی که ایمان آورده و فرزندانشان نیز به پیروی از آنان‌، ایمان اختیار کردند، فرزندانشان را ]در بهشت‌[ به آنان ملحق می‌کنیم‌، و از ]پاداش‌[ عملشان چیزی نمی‌کاهیم‌، و هر کس در گرو اعمال خویش است‌" 3. نکاتی در آیه شریف مزبور، تأمّل شدنی است‌: الف ـ هر چند به باور برخی‌، واژه ذریّه در مفهوم عام خود به کار رفته‌، ولی در مقابل‌، برخی دیگر معتقدند که منظور از آن‌، فرزندان بالغی هستند که در مسیر پدران گام برداشته‌، در ایمان و گرایش‌های مکتبی‌، به آنان ملحق می‌شوند.(تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 22، ص 429، دارالکتب الاسلامیة‌.) مؤیّد این دیدگاه نیز، تعبیر آیه شریف‌، به پیروی از پدران در ایمان است که نشان دهندة بزرگ سال بودن آن‌هاست‌.(همان‌، ص 430.) ب ـ چنین افرادی‌، چنان چه از نظر عمل‌، کوتاهی و نارسایی داشته باشند، خداوند به احترام پدران صالح‌، آن‌ها را بخشیده‌، منزلت و مقام آن‌ها را بالا می‌برد تا آن جا که به درجة پدران خود برسند. پیداست که این‌، موهبتی بزرگ برای پدران و فرزندان از سوی خداوند است‌.(همان‌، ص 429.) ج ـ از آن جا که بالا بردن درجه مزبور ممکن است این توهم را به وجود آورد که از اعمال پدران برداشته به فرزندان می‌دهند; از این رو در ادامه آیه شریف آمده است‌: "وما اَلَتنـَهُم مِن عَمَلِهِم مِن شَی‌ءٍ; ما چیزی از اعمال آنها نمی‌کاهیم‌." در حقیقت‌، این اقدام خداوند، لطف و تفضّلی دربارة فرزندان پرهیزگاران است‌. دلیل کاسته نشدن چیزی از اعمال پرهیزگاران و پاداش آن‌ها، آن است که اعمال انسان‌، همواره با اوست‌، همان که در پایان آیه با تعبیر "کُل‌ُّ امرِی‌سًٍ بِما کَسَب‌َ رَهین‌"، بدان اشاره شده است‌.(همان‌، ص 430.) د ـ به پیوستگی و الحاق فرزندان و بستگان دیگر بهشتیان به پدران‌، در روایات نیز اشاره شده است‌. ابن عباس از پیامبر گرامی اسلام‌9 نقل می‌کند که فرمود: "اذا دخل الرجل الجنّه سأل عن ابویه و زوجته و ولده‌، فیقال له انّهم لم یبلغوا درجتک و عملک‌، فیقول رب‌ّ قدر عملت لی و لهم فیؤمر بالحاقهم به‌; هنگامی که انسان وارد بهشت می‌شود، سراغ پدر و مادر و همسر و فرزندانش را می‌گیرد. به او می‌گویند: آن‌ها به درجه و مقام‌ِ عمل تو نرسیده‌اند. عرض می‌کند: پروردگارا! من برای خودم و آن‌ها عمل کردم‌; در این هنگام دستور داده می‌شود که آن‌ها را به او ملحق کنید."(المیزان فی تفسیر القرآن‌، علامه طباطبایی‌;، ج 19، ص 43، موسسة الاعلمی للمطبوعات‌.) 'û ـ همان گونه که در آیه شریف آمده‌، این الحاق و پیوستگی‌، تنها به پرهیزگاران و بهشتیان اختصاص دارد.