آیا باید بدی‌ها را تحمل کنیم‌، یا این که با آن‌ها مبارزه نماییم‌، در صورتی که مبارزه را انتخاب کنیم‌، باید با کوچک‌ترین بدی‌ها با اطرافی

یکی از واجبات مهم اسلام امر به معروف و نهی از منکر است‌، بر هر مسلمانی واجب است‌، در راه ترویج اخلاق و رفتار نیک و خیر و تبلیغ احکام اسلام کوشش کند، مردم را به وظایف دینی و کارهای خوب آشنا سازد و با فساد و ظلم و ستم مبارزه کند، از کارهای زشت و حرام جلوگیری کند، اگر کسی را دید که بر خلاف احکام و دستورات خدا عمل می‌کند، بدی آن کار را به او تذکر دهند و تا می‌تواند جدیت کند، جلو آن کار زشت را بگیرد. در قرآن کریم‌، آیات متعددی دربارة امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد که شماری از آن‌ها عبارتند از: آیات‌و 114 آل‌عمران‌، 71 و 112 توبه‌، 17لقمان و 41حج‌. خدای متعال در آیة 110 سورة آل‌عمران می‌فرماید: "شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شده‌اید; به کار پسندیده فرمان می‌دهید، "تأمرون بالمعروف‌" و از کار ناپسند باز می‌دارید، "و تنهون عن المنکر" و به خدا ایمان دارید...". در آیة 112 توبه آمده است‌: "(آن مؤمنان‌) همان توبه کنندگان‌، پرستندگان‌، سپاسگزاران‌، روزه‌داران‌، رکوع‌کنندگان‌، سجده‌کنندگان‌، وادارندگان به کارهای پسندیده‌، بازدارندگان از کارهای ناپسند، و پاسداران مقررات خدایند و مؤمنان را بشارت ده‌." در آیة 17 سورة لقمان آمده است‌: لقمان‌، پسر خود را نصیحت‌، می‌کند و می‌گوید: "ای پسر کوچک من‌! نماز را به پادار و به کار پسندیده وادار، و از کار ناپسند بازدار، و بر آسیبی که بر تو وارد آمده است‌، شکیبا باش‌. این ]حاکی‌[ از عزم ]و ارادة تو در[ امور است‌." خدای بزرگ در آیة 34 سورة نسأ، شیوة امر به معروف را بیان می‌فرماید: در این آیه‌، سلسله مراتبی در امر به معروف و نهی از منکر بیان شده است که ابتدا از پند و نصیحت شروع می‌شود و به صورت بی‌اعتنایی‌، تنبیه ابتدایی و... تا مراحلی دشوار پیش می‌رود. به عبارت دیگر، از آسان‌ترین مرحله شروع می‌شود و چنانچه لازم باشد تا سخت‌ترین مرحلة مجاز ادامه می‌یابد; البته این سیر کلی در امر به معروف و نهی از منکر است‌. امّا این که آسان‌ترین مرحله و شیوه‌های برخورد اولیه چیست و چگونه باید این کار را شروع کرد و بدان پرداخت‌، آیاتی در قرآن وجود دارد که آن‌ها را بازگو می‌کند. 1. خیرخواهی‌: آمر و ناهی باید خیرخواه شخص نصیحت شونده باشد و چناچه در کلام‌و اگر بتواند در عمل‌خیرخواهی خویش را بروز دهد، اثری به مراتب بیشتر خواهد داشت‌. قرآن به نقل از پیامبر می‌فرماید: "أُبَلِّغُکُم رِسَلَت‌ِ ربّی و أنا لکم ناصِح‌ٌ أمین‌; (اعراف‌،68) پیغامها و رسالت‌های پروردگارم را به شما ابلاغ می‌کنم و همانا برای شما خیرخواهی امینم‌." 2. جدال احسن‌: قرآن می‌فرماید: "ادْع إِلَی‌َ سَبِیل‌ِ رَبِّکَ بِالحِکمَة وَالمَوعِظَة‌ِ الحَسَنَة وَجَدِلهُم بِالَّتِی هِی أَحْسَن‌...; (نحل‌،125) با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن‌، و با آن‌ها به طریقی که نیکوتر است‌، استدلال و مناظره نما. پروردگار تو از هر کسی بهتر می‌داند که چه کسی از طریق او گمراه شده و چه کسانی هدایت یافته‌اند. حکمت‌، به معنای دانش و منطق و استدلال‌، و موعظه نیکو، استفاده از عواطف انسان‌هاست‌; چرا که موعظه و اندرز، بیشتر جنبة عاطفی دارد که با تحریک آن می‌توان به سرعت به نتیجه مطلوب رسید. جدال احسن‌، در صورتی است که حق‌، عدالت‌، امانت و صدق و راستی بر آن حکومت کند و از هر گونه جسارت‌، توهین‌، تحقیر و... پرهیز شود. 3. صلابت در سخن‌: آمر و ناهی باید در سخن خود قاطع باشد; البته در اغلب موارد قاطعیت با ملایمت و جدال احسن منافاتی ندارد. 4. تطابق قول و فعل‌: قول و فعل آمر و ناهی باید مطابق هم باشد تا مصداق آیه شریفه 44، بقره قرار نگیرد که می‌فرماید: "أتأمرون الناس بالبرّ و تنسون أنفسکم‌; آیا مردم را به نیکی امر می‌کنید و خودتان را فراموش می‌کنید (خود آن را ترک می‌کنید)..." تطابق قول و فعل در راهنما و موعظه کننده از نظر روان‌شناسی بسیار مهم است‌. چه بسیار مواردی که همین تطابق قول و عمل - بدون این که چیز دیگری ضمیمه شود- خود موجب هدایت و ارشاد دیگران می‌شود. 5. رهنمودهای روان‌شناسی‌: روان‌شناسان‌، با استفاده از تجربه به نکاتی در زمینة هدایت و پرورش و چگونگی و راهبردهای آن رسیده‌اند که آگاهی از آن‌ها در پیشبرد تکریم شخصیت مخاطب مؤثر است‌. قبل از برخورد و نصیحت‌، می‌توان نکات مثبتی از اخلاق‌، درس‌، ورزش‌، و... را از مخاطب به زبان آورد و وی را به خاطر آن تمجید کرد; آن‌گاه تذکر داد که چنین شخصیتی (مثلاً در رتبه علمی و یا سطح ورزشی‌) شایسته نیست چنین کار ناپسندی را مرتکب شود و... با توجه به مراحل امر به معروف و نهی از منکر، قهراً اگر این واجب الهی به قصد خیرخواهی و جدال احسن‌، صورت پذیرد، در خیلی از افراد این گونه نیست که واکنش منفی و قهرآمیز آن‌ها مواجه شویم‌، بلکه واکنش مثبت آن‌ها را به دنبال خواهد داشت‌، حتی گاهی با پی بردن به صداقت و حسن ظن او روابط آن‌ها با او صمیمی‌تر می‌گردد.