آیا انسان می‌تواند، در هنگام فرا رسیدن قیامت توبه کند؟

از نظر قرآن کریم‌، توبه از تمام گناهان و نسبت به همة اشخاص و در هر زمان و مکان صحیح است و تنها استثنایی که در قبول شدن آن وجود دارد، این است که اگر انسان زمانی به سراغ توبه رود که در آستانة برزخ قرار گرفته و مقدمات انتقال او از دنیا فراهم شده است و یا عذاب الهی فرا رسیده باشد و یا موقع فرا رسیدن قیامت و رسیدگی به حساب‌ها باشد، توبة او پذیرفته نمی‌شود و در آن زمان درهای توبه بسته خواهد شد، زیرا کسی که در آن حال توبه کند، توبة او اضطراری خواهد شد، نه اختیاری و توأم با میل و رغبت‌، قرآن کریم در این باره می‌فرماید:"ولَیسَت‌ِ التَّوبَة‌ُ لِلَّذین‌َ یَعمَلون‌َ السَّیِّ ?‹ات‌ِ حَتّی‌َ اِذا حَضَرَ اَحَدَهُم‌ُ المَوت‌ُ قال‌َ اِنّی تُبت‌ُ ال ?‹ـَن‌َ ولاَ الَّذین‌َ یَموتون‌َ وهُم کُفّارٌ...; (نسأ،18) و برای کسانی که کارهای بد را انجام می‌دهند و هنگامی که مرگ یکی از آن‌ها فرا برسد می‌گوید الان توبه کردم‌، توبه نیست و نه برای کسانی که در حال کفر از دنیا می‌روند...." دلیل آن هم روشن است‌، زیرا در حال احتضار و در آستانة مرگ و پس از آن‌، پرده‌ها از برابر چشم انسان کنار می‌رود، قسمتی از حقایق مربوط به جهان دیگر و نتیجة اعمالی که در این جهان انجام داده با چشم خود می‌بیند، قهراً در این صورت هر گناهکاری از اعمال بد خود پشیمان شده و همانند کسی که شعلة آتشی را نزدیک خود ببیند از آن فرار می‌کند. اساس تکلیف و آزمایش خداوند نیز براین گونه مشاهده‌ها استوار نبوده‌، بلکه بر ایمان به غیب و مشاهده با چشم دل و عقل بنا نهاده شده است‌.( ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 3، ص 315، نشر مدرسة الامام علی ابن ابیطالب‌. )