آن علمی كه نزد عفریت از جن بود، كه به حضرت سلیمان گفت‌، من پیش از آن كه از جای برخیزی‌، تخت ملكة سبا را نزد تو می‌آورم‌، چه علمی بود؟

الف‌) دربارة جن‌، آیاتی در قرآن وجود دارد كه برخی از اطلاعات مربوط به آن‌ها را آشكار می‌سازد: 1. جن‌ها قبل از نوع بشر آفریده شده‌اند; 2. این نوع از مخلوقات‌، از جنس آتش خلق شده‌اند; چنان كه نوع بشر از جنس خاك آفریده شده‌اند و قرآن فرموده است‌: "وَ الْجَآن‌َّ خَلَقْنَـَه‌ُ مِن قَبْل‌ُ مِن نَّارِ السَّمُوم‌;(حجر،27) و جنیان را پیش‌تر از آتش گدازنده آفریدیم‌." 3. این نوع مخلوقات‌، مانند انسان‌، زندگی‌، مرگ و قیامت دارند و قرآن در این باب فرموده است‌: "در میان طوایف‌ِ بسیاری از جن و انس ـ كه از این پیش به كفر مردند ـ كسانی هستند كه وعدة عذاب خدا بر آن‌ها حتمی است و این‌ها به حقیقت‌، زیانكاران عالمند." (احقاف‌، 18) 4. این نوع از جانداران‌، مانند سایر جانداران‌، نر و ماده و ازدواج‌، تولد و تكاثر دارند. قرآن‌، در این باره می‌فرماید: "و همانا مردانی از نوع بشر، به مردانی از گروه جن پناه می‌بردند." (جن‌،6) 5. جن‌ها مانند انسان‌، دارای شعور و اراده هستند و افزون بر این‌، كارهایی سریع و اعمال شاقی را می‌توانند انجام دهند كه از نوع بشر ساخته نیست‌; چنان كه در آیات مربوط به قصه حضرت سلیمان‌غ ـ كه جن‌ّها مسخّر آن جناب بودند ـ و نیز در قصة شهر سبا آمده است‌. 6. جن هم مانند اِنس‌، مؤمن و كافر دارد; بعضی صالح و بعضی دیگر فاسدند. در این باره‌، آیات زیر وارد شده است‌: "من جن و انس را نیافریدم‌، مگر برای این كه عبادتم كنند." (ذاریات‌،56) "و از ما جنیان هم بعضی مسلمان و برخی كافر و ستمكارند; آنان كه اسلام آورده‌اند، راستی به راه رشد و ثواب شتافتند."(جن‌، 14 و همچنین جن‌، 1 و 2 / تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌، ج 20، ص 60، مترجم‌: سیدمحمدباقر موسوی همدانی‌، دفتر انتشارات اسلامی‌.) ب‌) عفریت به معنای فرد گردنكش و خبیث است‌. اصل این كلمه از "عفَر" و به معنای كسی را به قوّت در خاك غلتانیدن است‌. به همین مناسبت به فرد قوی هیكل كه حریف خودش را بر خاك می‌افكند، "رجل عفریت‌" گفته می‌شود; و یا "أسد عفریت‌" یعنی شیر درشت اندام و زیرك‌. در قرآن آمده است‌: "عفریتی از جن رو به سوی سلیمان كرد و گفت‌: من تخت او را پیش از آن كه مجلس تو پایان گیرد و از جای برخیزی‌، نزد تو می‌آورم‌." (نمل‌،39) و نیز آمده است‌: "و إنّی علیه لقوی‌ّ أمین‌; من نسبت به آن توانا و امینم‌". بنابر آیة فوق‌، احتمال خیانت و خباثت از سوی "عفریت‌" وجود داشت و این قدرت و توانایی مختص به خود او بود.(ر.ك‌: المیزان‌، ج 15، ص 467 / قاموس قرآن‌، سیدعلی اكبر قرشی‌، ج 5، ص 18.) خلاصه آن كه همة جن‌ها قدرت و توانایی "عفریت‌" مذكور را ندارند. نكته‌ای كه در فرق قدرت "عفریت‌" و "آصف بن برخیا" لازم به ذكر است‌، این است كه حتی افراد غیر مؤمن نیز بر اثر ریاضت‌های پر مشقت و مبارزه با نفس‌، توانایی بر پاره‌ای از خارق عادات پیدا می‌كنند; ولی "آصف‌" مرد صالحی بود كه با آگاهی از "علم الكتاب‌" قادر به انجام دادن معجزه بود; لذا تفاوت قدرت "عفریت‌" با معجزه در این است كه قدرت آن‌ها چون متكی به قدرت محدود بشری است همیشه محدود است‌; در حالی كه معجزات‌، متكی بر قدرت بی پایان خداوند متعال است و قدرت او همچون سایر صفاتش نامحدود است‌. آن چه عفریت داشت‌، قدرت خاصی بود نه علم‌. علم مربوط به آصف بن برخیا بود كه گفت علمی از كتاب در نزد من است‌.