فلسفة اختلاف در قرائت چیست‌؟

اختلاف در قرأات چند نوع است‌: 1. اختلاف در حرکات کلمه‌: الف‌: اختلاف در حرکات کلمه بدون این‌که در معنا و صورت و شکل آن تغییر ایجاد کند; مثل کلمة "اطهر" در آیة 77 از سورة هود که هم به رفع و هم به نصب قرائت شده است‌. ب‌: اختلاف در حرکات کلمه که در معنا تغییر ایجاد کند; امّا صورت و شکل کلمه محفوظ بماند; مثل کلمة "کفلها" در آیة 37 سوره آل‌عمران که اگر به تخفیف "فا" خوانده شود، "زکریا" که پس از آن آمده فاعل است‌; ولی در صورت تشدید "فأ" کفّلها ـ که قرائت مشهور است ـ "زکریا" مفعول دوّم و خداوند فاعل خواهد بود. 2. اختلاف در حروف کلمات‌: الف‌: اختلاف در حروف کلمه که در معنا تغییر ایجاد کند; لیکن صورت و شکل کلمه محفوظ بماند; مثل کلمة "ننشزها" در آیة 259 سوره بقره که هم با "زا" و هم با "را" قرائت شده است‌. ب‌: در صورت و شکل کلمه تغییری به وجود آید; امّا معنای کلمه محفوظ بماند; مثل کلمة "العهن المنفوش‌" در آیة 5 سوره قارعه که به صورت "الصوف المنفوش‌" نیز قرائت شده است‌. ج‌: در معنا و شکل کلمه‌، هر دو تغییر به وجود بیاید; مثل کلمة "طَلْع‌" در آیة 29 سوره واقعه که هم با حأ (طَلْح‌) و هم با عین (طَلْع‌) قرائت شده است‌. 3. اختلاف در تقدیم و تأخیر کلمه‌; مثل "فأذاقها الله لباس الجوع و الخوف‌" در آیة 112 سوره نحل که به صورت "فأذاقها الله لباس الخوف و الجوع‌" هم قرائت شده است‌. 4. اختلاف در زیاده و نقصان‌; مثل‌: "ان‌ّ الله هو الغنی الحمید" در آیة 26 سوره لقمان که به صورت‌: "ان‌ّ الله الغنی الحمید" نیز قرائت شده است‌. اسباب و موجبات اختلاف قرأات عبارتند از: 1. اختلاف قرائت نبی‌اکرم‌; زیرا چنان‌که در بعضی از روایات آمده است‌، حضرت مقید به یک نوع لفظ و قرائت نبوده‌اند; برای مثال‌، از رسول خدا9 روایت شده است که آن حضرت در سورة فاتحه‌، هم "مالک یوم الدین‌" و هم "ملک یوم الدین‌" قرائت می‌کرد. 2. تقریرات و تأییدات مختلف رسول خدا9 در برابر قرائت‌های مختلف مسلمانان در بعضی از موارد. 3. اختلاف روایت و نقل از صحابه‌. 4. اختلاف لغات ـ یا ـ لهجه‌ها.( القرأات القرآنیه‌"، دکتر عبدالهادی فضلی‌. (مقدمه‌ای بر تاریخ قرأات قرآن کریم‌) ترجمه و تحریر: دکتر سیدمحمدباقر حجتی‌، با تصرف و تلخیص و تنظیم مختصر، ص 113 تا 123 انتشارات اسوه / برای آگاهی بیشتر ر.ک‌: "قرأات قرآنی از دیدگاه شیعه‌"، محمدمسعود مجددعباسی (ده مجلد)، دفتر انتشارت اسلامی / "قرأات القرآنیه‌"، دکتر عبدالصبور شاهین‌، انتشارات خانجی‌، قاهره / "القرأات احکامها و مصدرها"، دکتر شعبان محمّد اسماعیل‌، دارالسّلام‌، قاهره‌.)