انواع دستگاه‌های قرآنی را توضیح دهید

در موسیقی قرائت قرآن‌، هفت مقام و دستگاه وجود دارد: بیات‌، رست‌، سه‌گاه‌، حجاز، صبا، چهارگاه‌، نهاوند که در عبارت "صنع بسحر" حروف اول آن‌ها آمده است‌.( مبانی موسیقی قرائت قرآن‌، ابراهیم میرزامهدی تهرانی‌، ج 1، ص 55، نشر ارزان‌. ) در پاسخ چند نکته قابل ذکر است‌: اول‌: پیامبر اسلام‌و اهل بیت‌: مردم را به زیباخوانی قرآن تشویق می‌نمودند و این تشویق‌ها موجب شد که قاریان به دستگاه‌های موسیقی قرآن‌، گرایش پیدا کنند: "زینوا القرآن باصواتکم‌;( مجمع البیان‌، طبرسی‌، ج 1، ص 46. ) قرآن را با صدای نیکوی خویش‌، بیارایید". "لیس منا من لم‌یتغن بالقرآن‌;( معانی الاخبار، ص 279. ) کسی که قرآن را با صوت زیبا نخواند، از ما نیست‌". دوم‌: این دستگاه‌های هفت گانه که در پاسخ بیان شد، ارتباط مستقیم با معانی آیات دارد و قاری قرآن شایسته است در قرائت خودش‌، روح و تصویر به معانی آیات بدهد تا این‌که در قلب‌ها تأثیر بگذارد و هر شنونده‌ای را در دریای معارف الهی غرق نماید. قاری قرآن در آیه‌های تهدید و حزن و... با دستگاه‌های حزن‌آور قرائت نماید و در آیه‌های تشویق و... از دستگاه‌های تشویق استفاده نماید; ولی بیش‌تر قاریان مشهور، هنگام شروع قرائت از دستگاه بیات استفاده می‌نمایند و این قاری است که باید بداند در هر آیه‌ای از چه دستگاهی استفاده نماید. سوم‌: حالات دستگاه‌ها: 1. "بیات‌" با صدای پایین و در حالت لطافت آیه و حزن معنوی آن استفاده می‌گردد. 2. "رست‌" در حالت وقار و متانت‌; 3. "سه‌گاه‌" در حالت هیجانات نفسانی‌; 4. "حجاز" در حالت بشارت دادن‌، عشق و محبت‌; 5. "چهارگاه‌" در حالت متأثر شدن‌; 6. "صبا" در حالت هشدار و بیدار باش‌; 7. و دستگاه "نهاوند" در حالت سرور نفس‌، استفاده می‌گردد. مثلاً آیات زیر را می‌توان در نغمات پیشنهادی خواند: آیة "فَلَمَّا جَآءَ ءَال‌َ لُوطٍ الْمُرْسَلُون‌َ" (حجر، 61)، "چهارگاه‌". "وَ قَضَیْنَآ إِلَیْه‌ِ ذَ َلِکَ الاْ ?َمْرَ" (حجر، 66)، "صبا". "لَعَمْرُکَ إِنَّهُم‌ْ لَفِی سَکْرَتِهِم‌ْ یَعْمَهُون‌َ" (حجر، 72)، "بیات‌". "فَجَعَلْنَا عَـَـلِیَهَا سَافِلَهَا" (حجر، 74)، "صبا".( ر.ک‌: صوت و لحن در قرائت قرآن کریم‌، محمد عربی القبانی‌، ترجمه محمد حسین ملک‌زاده‌، انتشارات حضور / مبانی موسیقی قرائت قرآن‌، ابراهیم میرزامهدی تهرانی‌، ج 1 و 2، نشر ارزان‌. ) چهارم‌: یادگیری این دستگاه‌ها، زحمت فراوانی دارد; لازم است یادگیری این دستگاه‌ها، زیر نظر اساتید و با استفاده از نوار قاریان مشهور و تمرین زیاد... صورت گیرد تا این‌که بتوانید دستگاه‌ها را به خوبی اجرا کرده با معانی آیات مطابقت دهید.