آیا با عمل به یک کار، می‌توان آن عمل را از هر نظر اصلاح کرد؟

پرسشگر محترم‌، با توجه به ابهامی که در پرسش شماست‌، اگر منظورتان علم در مقابل قول و گفتار است‌، از نظر قرآن کریم هر گونه گفتار بی‌عمل در خور سرزنش و ملامت است‌: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ لِم‌َ تَقُولُون‌َ مَا لاَ تَفْعَلُون‌;(صف‌،2)، ای کسانی که ایمان آورده‌اید! چرا سخنی می‌گویید که عمل نمی‌کنید؟"، از نشانه‌های مهم مؤمنان راستین این است که گفتار و کردارشان صد در صد هماهنگ باشد و هر قدر انسان از این اصل دور شود از حقیقت ایمان دور شده است‌. گفتار، ترجمان دل است‌، اگر راه این دو از یکدیگر جدا شود، نشانة نفاق است‌، مردمی که می‌گویند و عمل نمی‌کنند، هرگز نمی‌توانند به یکدیگر اعتماد کنند. در حدیثی از امام صادق‌می‌خوانیم که فرمود: عالم کسی است که عملش گفتارش را تصدیق کند و هر کس عملش گفتارش را تصدیق نکند، عالم نیست‌". در روایتی دیگر رسول اکرم‌می‌فرماید: "مردم را به غیر زبانتان ]با عملتان‌[ دعوت ]به حق‌[ نمایید."(اصول کافی‌، شیخ کلینی‌;، ج 2، ص 78، ج 1، ص 36، دارالکتب الاسلامیة‌.) امّا اگر منظورتان‌، از اصلاح عمل‌، اصلاح آن از جهت نیت و تحصیل رضای حق است‌; از نظر اسلام‌، کار اخلاقی و ارزشمند، کاری است که صرفاً، برای تحصیل رضای خداوند انجام گیرد. عمل بدون نیت در حقیقت‌، یک کالبد مرده است‌، بنابراین اگر در عملی‌، نیت نباشد یا نیت صحیحی نباشد، آن عمل اصلاح نشده و موجب کمالی برای نفس نخواهد بود، قرآن کریم‌، در زمینة ارزش نیت می‌فرماید: "وَمَثَل‌ُ الَّذِین‌َ یُنفِقُون‌َ أَمْوَ َلَهُم‌ُ ابْتِغَآءَ مَرْضَات‌ِ اللَّه‌ِ وَتَثْبِیتًا مِّن‌ْ أَنفُسِهِم‌ْ کَمَثَل‌ِ جَنَّة‌ِم بِرَبْوَة‌ٍ أَصَابَهَا وَابِل‌ٌ فَ ?‹َاتَت‌ْ أُکُلَهَا ضِعْفَیْن‌ِ...;(بقره‌،265)، و حکایت آن کسانی که اموال خود را در جستجوی خشنودی خداوند و استوار کردن دل‌های خویش انفاق کنند، مانند باغی است بر تپه‌ای بلند که رگباری تند بر آن ببارد، پس ثمراتش را دو چندان آورد...". در روایات نیز در زمینة ارزش نیّت می‌خوانیم‌: "انما الاعمال بالبیّنات‌...; محققاً ارزش کارها به نیّت‌هاست‌...".(بحارالانوار، علامه مجلسی‌;، ج 70، ص 212، ح 38، نشر مؤسسة الوفأ.) خلاصه آن که‌، کاری از نظر اسلام ارزشمند و از هر نظر قابل اصلاح است که به وسیلة نیّت با خداوند مرتبط شود و چنین نیتی از کسانی سر می‌زند که به خاطر خدا یا ترس از عذاب و یا امید به پاداش وی کاری را انجام دهند، پس حتماً باید ایمان به خدا و روز جزا داشته باشد، تا کسی ایمان به خدا نداشته باشد، نمی‌تواند کاری را به خاطر خداوند انجام دهد. هم چنین تا ایمان به روز قیامت نداشته باشد، نمی‌تواند برای امید به پاداش خدا یا ترس از عذاب وی کاری انجام دهد. قرآن کریم‌، در این باره می‌فرماید: "کَالَّذِی یُنفِق‌ُ مَالَه‌ُو رِئَآءَ النَّاس‌ِ وَلاَ یُؤْمِن‌ُ بِاللَّه‌ِ وَالْیَوْم‌ِ الاْ ?َخِر;(بقره‌)، مانند کسی که اموال خود را برای خوش آمد مردم انفاق کند. و به خداوند و روز جزا ایمان ندارد."(ر.ک‌: اخلاق در قرآن‌، استاد محمد تقی مصباح یزدی‌، ج 1، ص 117ـ128، انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره‌).)