لطفاً بفرمایید از دیدگاه قرآن کریم در چه موردی گذشت پسندیده و در چه موردی ناپسند می‌باشد؟

"گذشت‌" یکی از عالی‌ترین کرامت‌های انسانی است که در قرآن و روایات به آن سفارش‌های زیادی شده است‌. عفو و بخشش یکی از صفات خداونداست‌: "إِن‌َّ اللَّه‌َ کَان‌َ عَفُوًّا غَفُورًا ;(نسأ،43). آدمی با متخلق شدن به این صفت‌، خود را به صفتی از ویژگی‌های خداوند می‌آراید. تعریف (چیستی‌) گذشت‌ازعفو یا گذشت یا بخشش تعریف‌های گوناگونی شده است‌. به نظر می‌رسد شناسایی آن با شمارش ویژگی‌هایش از نظر اسلام آسان‌تر باشد. این ویژگی‌ها، نوع بخشش مطلوب را از نظر اسلام نیز روشن می‌کند: 1. گذشت در جایی است که از دیگری خطایی سر زده باشد و انسان در عین قدرت‌، از خطای او درگذرد; حضرت امام حسین‌می‌فرماید: "عفو کننده‌ترین انسان‌ها کسی است که با توانایی عفو کند";( بحارالانوار، علامه مجلسی‌، ج 7، ص 400، مؤسسة الوفأ.) بنابراین اگر مظلومی یا کسی که حقش پایمال شد. به دلیل ضعف از ظالم درگذرد، به آن گذشت نمی‌گویند. 2. ویژگی دیگر عفو این است که در عین گذشت از خطاکار، سرزنش و توبیخ نیز نشود. 3. سومین ویژگی گذشت این است که افزون بر گذشت ظاهری و توبیخ نکردن‌، خطای خطاکار را با دعا و احسان پاسخ دهیم‌. از آیة 134 سوره آل عمران تا حدودی این سه ویژگی استفاده می‌شود.(ر. ک‌: تفسیرنمونه‌، آیت الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 3، ص 96-98، دارالکتب الاسلامیة‌.) مواردِ گذشت‌گذشت در برخی موارد زیر پسندیده و در برخی موارد ناپسند است‌: 1. گذشت در مورد خطایی که جنبة شخصی مانند غیبت و تهمت دارد و ارتباطی به جامعه و دیگران ندارد پسندیده است‌. 2. خطایی که هم جنبة فردی و هم جنبة اجتماعی دارد مانند قاتلی که جنایتی را مرتکب می‌شود. بخشی از این جنایت مربوط به دولت و جامعه است که در این جا گذشت‌، جا ندارد، اما قسمتی که حق شخص است می‌تواند از خطای جانی در گذرد. وبه‌این گذشت توصیه نیز شده است‌: "ای افرادی که ایمان آورده‌اید! حکم قصاص در مورد کشتگان بر شما نوشته شده است‌: آزاد در برابر آزاد، و برده در برابر برده‌، و زن در برابر زن‌، پس اگر کسی از سوی برادر (دینی‌) خود، چیزی به او بخشیده شود. 3. درصورتی که پی آمد ](وحکم قصاص او، تبدیل به خون بها گردد.) باید از راه پسندیده پیروی کند و (صاحب خون‌، حال پرداخت کننده دیه را در نظر بگیرد...)،(بقره‌، 178)[ گذشت‌، مفسده و جری‌ّ شدن ظالم یا جانی یا خطاکار باشد، گذشت پسندیده نیست‌; امام سجاد7 در رسالة حقوق می‌فرمایند: "حق کسی که به تو بدی کرده‌، این است که از او در گذری و اگر بدانی که عفو، نتیجة عکس دارد می‌توانی از او انتقام بگیری‌.(بحارالانوار، علامه مجلسی‌، ج 71، ص 9، مؤسسة الوفأ.) چنان که خدای متعال می‌فرماید: "کیفر بدی‌، مجازاتی است همانند آن‌، و هر کس عفو و اصلاح کند، پاداش او با خداست‌; خداوند ظالمان را دوست ندارد. و کسی که پس از مظلوم شدن یاری طلبد، ایرادی بر او نیست‌."(شوری‌، 41)(ر. ک‌: گذشت عالی کرامت انسانی‌، جعفر بیاتی‌، ترجمه‌: حبیب روحانی‌، ص 25ـ41 بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی‌.)