پرسش: آیا علم و دانش‌، سبب عزّت و شرف است‌؟

معیار برتری و فضیلت انسان‌، علم و دانش است که قرآن مجید در چند آیه‌، به این حقیقت اشاره فرموده است‌: "ولَقَد ءاتَینا داوودَ وسُلَیمـَن‌َ عِلمـًا وقالا اَلحَمدُ لِلّه‌ِ الَّذی فَضَّلَنا عَلی‌َ کَثیرٍ مِن عِبادِه‌ِ المُؤمِنین‌; (نمل‌،15) و همانا ما به داوود و سلیمان‌، مقام علم و دانش عطا کردیم ]و آن‌هابه شکرانة این نعمت‌[ گفتند: ستایش و سپاس خدای را که ما را به بسیاری از بندگان با ایمانش‌، فضیلت و برتری عطا فرمود." حضرت داوود و حضرت سلیمان‌ملاک برتری‌، و شرافت خود بر دیگران را، علم و دانش می‌دانند، نه در قدرت و حکومت‌(تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 15، ص 416.) در جای دیگر، به صورت استفهام انکاری می‌فرماید: "قُل هَل یَستَوِی الَّذین‌َ یعلَمون‌َ والَّذین‌َ لا یَعلَمون‌َ; (زمر،9) بگو ای پیامبر! آیا آنان که اهل علم و دانش‌اند، با مردم جاهل و نادان یکسانند; یعنی ]قطعاً چنین نیست و هر فرد عاقلی می‌داند که درجه و مقام عالم از جاهل برتر است‌[ در قرآن مجید بعد از نعمت وجود و هستی به نعمت علم اشاره شده است که نشان دهندة ارزش و اهمیت زیادی است که اسلام برای علم و عالم قائل است‌.(سوره علق‌، آیات 1 - 3.) علت این که علم باعث شرف و افتخار است و انسان را در پیشگاه خدا و بندگان خدا، عزیز و سربلند می‌کند، چون علم‌، نور و جهل‌، ظلمت است‌; علم‌، فضیلت و جهل‌، رذیلت است‌. علم‌، کمال است و جهل نقص انسان در پرتو علم می‌تواند حق را بشناسد; سعادت را از شقاوت‌، خوب را از بد تشخیص دهد. عالم در پیشگاه الهی‌، دارای مقام بلندی است‌: "یَرفَع‌ِ اللّه‌ُ الَّذین‌َ ءامَنوا مِنکُم والَّذین‌َ اوتُوا العِلم‌َ دَرَجـَت‌ٍ; (مجادله‌، 11) خداوند بالا می‌برد درجات کسانی از شما که ایمان آورده‌اند، و دارای علم و دانش هستند." رسول اکرم‌می‌فرماید: "همانا ملائکه‌، پر و بال خود را برای طالبان علم‌، و دانش پژوهان می‌گسترانند و برتری عالم از عابد، همانند برتری ماه بر سایر ستارگان در شب چهارده است‌."(اصول کافی‌، شیخ کلینی‌;، ج 1، ص 34.) علی‌در این باره می‌فرماید: "منشأ همة فضیلت‌ها، علم است‌."(غرر الحکم‌، ج 1، حرف الف صفحه 8 به بعد.) و نیز می‌فرماید: "علم‌، انسان پست را عزیز و سربلند می‌کند ترک آن یعنی جهل‌، انسان عزیز و شریف را بی‌اعتبار می‌نماید."(غرر الحکم‌، ج 1، حرف الف صفحه 8 به بعد.) هم چنین در جای دیگر آن حضرت می‌فرماید: "العلم عزّ; علم و دانش‌، عامل عزت است‌."(غرر الحکم‌، ج 1، حرف الف صفحه 8 به بعد.) ; "علم‌، زیور نیک نهاد است‌."(غرر الحکم‌، ج 1، حرف الف صفحه 8 به بعد.) ; "دانش برترین و بالاترین سرمایه است‌."(غرر الحکم‌، ج 1، حرف الف صفحه 8 به بعد.) مرحوم شهید مطهری در تفسیر حدیث شریف پیامبر اکرم‌که فرموده‌اند: "طلب العلم فریضة علی کل مسلم‌ٍ"(میزان الحکمه‌، محمدی ری شهری‌، ج 6، ص 462، مرکز النشر الاعلام الاسلامی‌.) می‌فرماید: "برای اثبات این که همة علوم از دیدگاه اسلام‌، دارای شرف و عزت هستند، چند اصل بیان کرده‌اند: یکی از آن‌ها این است که علم‌، پایه عزت‌ها، و استقلال‌هاست‌." می‌فرمایند همة کارها بر پاشنه علم می‌چرخد، و چرخ زندگی‌، بر محور علم قرار گرفته است‌... و هیچ شأنی از شئون حیاتی بشر را جز با کلید علم نمی‌توان انجام داد.(ده گفتار، شهید مطهری‌، انتشارات صدرا، ص 144.)