در جامعه امروزی اگر بخواهیم به طور کامل افتاده باشیم و هیچ غرور و تکبری نداشته باشیم مشکلات اخلاقی و شخصیتی روبرو می‌شویم‌؟ آیا چنین سؤالی

اصل تواضع و فروتنی یکی از صفات برجستة مؤمنان و جزء ارزش‌های اخلاقی و اسلامی است‌; ولی در برابر هر شخصی و یا در هر مکانی به طور مطلق تواضع و فروتنی درست نیست و در آیات و روایات اسلامی نیز موضع و جایگاه تواضع و فروتنی مشخص شده است‌. تواضع در برابر مؤمنان و افراد نیکوکار از صفت‌های شخص نیکوکار است و خداوند متعال نیز به پیامبراکرم‌9 می‌فرماید: "لاَ تَمُدَّن‌َّ عَیْنَیْکَ إِلَی‌َ مَا مَتَّعْنَا بِه‌ِی‌َّ أَزْوَ َجًا مِّنْهُم‌ْ وَ لاَ تَحْزَن‌ْ عَلَیْهِم‌ْ وَ اخْفِض‌ْ جَنَاحَکَ لِلْمُؤْمِنِین‌َ ;(حجر،88) و بال ]عطوفت‌[ خود را برای مؤمنان فرود آر". ولی در مقابل افراد متکبر، فاخر، ظالم و کسی که معصیت کار و تجاوز گر است لزومی ندارد انسان از خود تواضع و کرنش نشان دهد و اگر کسی چنین کاری کند ممکن است تواضع او سرچشمه در ترس و توجیه تراشی داشته باشد. پیامبرگرامی‌9 به ابوذر فرمود: هر کس بمیرد و در دلش ذره‌ای تکبر باشد، بوی بهشت را استشمام نمی‌کند مگر این که پیش‌تر توبه کند. عرض کرد: ای رسول خدا! من زیبایی را دوست دارم بند تازیانه‌ام و کفشم زیبا باشد آیا این تکبر و خودپسندی ا ست‌؟ فرمود: دلت را چگونه یافتی‌؟ عرض کرد: آشنا به حق و آرام گرفته به او. فرمود:: پس این حالت کبر نیست‌، بلکه کبر آن است که حق را فروگذاری و به ناحق روی آوری و به مردم با این دید نگاه کنی که هیچ کس آبرویش چون آبروی تو و خونش چون خون تو نیست‌". امام صادق‌7 می‌فرماید: تکبر این است که مردم را تحقیر کنی و حق را خوار شماری‌". پیامبراکرم‌9 می فرماید: "منفورترین مردمان شخص متکبر است‌".(ر.ک‌: میزان الحکمة‌، محمد محمدی ری شهری‌، ترجمه‌: حمیدرضا شیخی‌، ج 11، ص 5079 ـ 5097، انتشارات دار الحدیث‌، قم‌.) بنابراین‌، تواضع حد و حدودی دارد، ساده رفتار کردن‌، یا استفاده نکردن از امکانات و یا شرکت نکردن در مجالس و قبول نکردن مسئولیت‌های اجتماعی و... تواضع نیست‌. امام رضا7 در پاسخ این سئوال که فروتنی چیست‌؟ می‌فرماید: "با مردم آن گونه رفتار کنی که دوست داری مانند آن با تو رفتار کنند." پس تواضع در مقابل متکبران و در برابر ظلم‌، گناه و معصیت و... درست نیست‌.(برای آگاهی بیشتر: ر.ک‌: میزان الحکمة‌، همان‌، ج 14، ص 6847 ـ 6859.)