اگر مردی دو دانگ از خانة خود را به همسرش ببخشد; الف ـ آیا چنین کاری از نظر شرعی اشکال دارد؟ ب ـ آیا 18 مال که پس از فوت شوهر به همسر می‌رسد، در عم

1. درباره بخش نخست پرسش باید گفت‌: انسان در زمان حیات خود، می‌تواند در دارایی و اموالش‌، هر گونه تصرف مجاز بنماید از جمله این تصرفات مجاز، بخشیدن مال به دیگری می‌باشد; از این رو از نظر شرع‌، بخشیدن قسمتی یا تمام دارایی به همسر اشکالی ندارد. 2. دربارة بخش دوم پرسش‌، نکات زیر تأمل شدنی است‌: الف ـ این مطلب در آیة دوازدهم سوره مبارک نسأ آمده است‌: "ولَهُن‌َّ الرُّبُع‌ُ مِمّا تَرَکتُم اِن لَم یَکُن لَکُم ولَدٌ فَاِن کان‌َ لَکُم وَلَدٌ فَلَهُن‌َّ الثُّمُن‌ُ مِمّا تَرَکتُم‌; و برای زنان شما، یک چهارم میراث شماست‌; اگر فرزندی نداشته باشید، و چنان چه برای شما فرزندی باشد، یک هشتم از آن‌ِ آن‌هاست‌". پیداست کم شدن سهم زنان در صورت وجود فرزند، برای رعایت حال آن‌ها است‌، همان‌گونه که در همین آیة شریف‌، سهم شوهران نیز در صورت فرزند داشتن میت‌، به نصف کاهش یافته است‌(تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 3، ص 295.) ب ـ هر چند در این آیة شریف از نوع اموالی که زن از ارث بردن آن‌ها محروم است‌، سخنی به میان نیامده‌، ولی به این موضوع در روایات اشاره شده است‌; البته در این زمینه روایات مختلف بوده‌، به همین دلیل فقها دارای دیدگاههای گوناگونی هستند. پرداختن به این دیدگاه‌ها که اختلافات فراوانی در آن به چشم می‌خورد، پاسخ به پرسش را طولانی می‌کند; از این رو می‌توانید به منابع مربوط مراجعه کنید(از جمله این منابع که به طور مبسوط به موضوع پرداخته‌، عبارت است از: ارث‌، محقق حلی‌، شهید ثانی‌، ترجمة ابوالحسن محمدی‌، ص 140 به بعد، مرکز نشر دانشگاهی‌، تهران‌، 1369.)، ولی به طور خلاصه می‌توان گفت‌: دیدگاه مشهور فقیهان آن است که زن‌، به کلی از ارث بردن زمین محروم بوده‌،از ساختمان نیز، تنها از قیمت آن ارث می‌برد، نه خود بنا. اشیای غیر منقول دیگر، مانند درختان‌، آب چاه‌، نهر و مانند آن را نیز، برخی فقها در ردیف ساختمان قرار داده‌اند.(همان‌.) در بقیة کالاها، ارث بردن زن همانند مرد است‌. در هر صوت‌، برای کسب تکلیف دقیق‌تر، می‌توانید از مرجع تقلید خود بپرسید. ج ـ قانون مدنی‌ِ کشور نیز، در ماده 947 از دیدگاه یاد شده پیروی کرده است‌، در این ماده قانونی می‌خوانیم‌: "زوجه از قیمت ابنیه و اشجار ]درختان‌[ ارث می‌برد، و نه از عین آن‌ها و طریقة تقویم آن است که ابنیه و اشجار با فرض استحقاق بقأ در زمین بدون اجرت تقویم می‌گردد." به موجب ماده 948 همین قانون‌: "هر گاه در مورد ماده قبل‌، ورثه از ادأ قیمت ابنیه و اشجار امتناع کند، زن می‌تواند حق خود را از عین آن‌ها استیفا نماید." قانون مزبور با سخن نگفتن دربارة زمین‌، گویا محروم بودن زن از ارث آن را، یقینی فرض کرده است‌. خلاصه آن که‌، در صورت بخشش دارایی به زن از سوی مرد، اموال مزبور به زن تعلق گرفته‌، بی‌کم و کاست در زمان حیات وی‌، به زن داده می‌شود، اما پس از فوت مرد، تعلق هر گونه از دارائی‌های او به زن‌، پیروِ احکام شرعی ارث است که‌، طبق فتوای مرجع تقلید خود باید رفتار کنید.