احکام خمسه و حکمت آن چیست‌؟

احکام خمسه‌; یعنی احکام پنج گانة وجوب‌، حرمت‌، استحباب‌، کراهت و اباحه‌; زیرا کارهای انسان از پنج حالت خارج نیست‌: 1. واجب‌; کاری که باید انجام شود و ترک آن جایز نیست و مجازات دارد; مانند: نمازهای یومیه‌، روزة ماه مبازک رمضان و... 2. حرام‌; کاری که ترک آن لازم است و انجام آن مجازات دارد. مانند: تهمت‌، غیبت‌، ظلم و... 3. مستحب‌; کاری که خوب است انجام یابد، ولی ترک آن نیز جایز است و مجازات ندارد; مانند: نمازهای نافله‌، خواندن نماز در مسجد، قرائت قرآن و... 4. مکروه‌، کاری که خوب است انجام نشود، ولی انجام آن نیز جایز است و مجازات ندارد; مانند: سخن دنیا گفتن در مسجد، نماز خواندن روبروی عکس و مجسمة موجود روح‌دار و... 5. مباح‌، کاری که انجام و ترک آن مساوی است‌، مانند: اغلب کارها.(ر.ک‌: آشنایی با علوم اسلامی شهید مطهری‌، ج 3، ص 70ـ71، انتشارات صدرا.) احکام شرعی دو گونه‌اند: 1ـ احکامی که برخی از حکمتهای آنها در قرآن و روایات اسلامی بیان شده است مانند روزه که یکی از حکمتهای آن را قرآن پرهیز از گناه دانسته است‌. (بقره‌، 183) 2ـ احکامی که در آیات و روایات اشاره‌ای به فلسفه آنها نشده و یا لااقل به دست ما نرسیده است‌. در این موارد ممکن است با دلیلهای عقلی یا تجربی به بخشی از آنها پی‌ببریم ولی چون علم و عقل ما محدود است نمی‌توانیم فلسفه کامل آن را بدست آوریم‌. البته این بدین معنا نیست که انجام کار را مبتنی بر دانستن حکمتش کنیم‌; بلکه روحیة بندگی خداوند اقتضا می‌کند تا فرمانبرداری بی‌چون و چرای پروردگار خود باشیم و هر دستوری را ـ هر چند بدون آگاهی از حکمت آن ـ اطاعت کنیم و این به معنای تقلید کورکورانه نیست‌; چرا که فرض این است پروردگار خود را به خوبی می‌شناسیم و می‌دانیم که هرگز فرمانی را به ضرر بنده‌اش صادر نمی‌کند; بلکه تمام احکام الهی برای رساندن او به کمال و تأمین سعادت و خوشبختی او در آخرت است و هر دستوری به ما دهد، صلاح و خیر ما را در آن دیده است‌. همچنانکه یک بیمار چون می‌داند پزشک معالجش خیر و صلاح او را می‌خواهد و در پی بهبودی بیماری اوست‌، داروهایی را که برایش تجویز کرده است مصرف می‌کند بدون این‌که از حکمت آنها آگاهی داشته باشد.