الف‌) توبه و شرایط قبولی آن را بیان کنید؟ ب‌) از کجا بفهمیم توبه مقبول درگاه خداوند متعال قرار گرفته است‌؟

الف‌) توبه با یک جرقه آغاز می‌شود. جرقه‌ای که در آغاز تنها یک نقطة نورانی و کوچک در قلب است‌; امّا به تدریج تمام‌ِ آسمان‌ِ تیره و تاریک قلب را فرا می‌گیرد. این نقطة نورانی‌ِ سفید، انسان را از گذشته تاریک به آینده روشن می‌برد. نسبت به گذشتة تاریک و سیاه‌، احساس تلخی‌، پشیمانی و ندامت می‌کند و آسمان‌ِ ابر گرفتة قلب برای آینده‌ای روشن آمادة بارش رحمت الهی می‌شود. قرآن‌، این کتاب نوید بخش‌ِ رحمت‌، به همة مؤمنان فرمان‌ِ توبه می‌دهد. در سورة تحریم‌، آیه 8 می‌فرماید: "یَأیّها الذین ءَامنوا توبوا إلی الله توبة‌ً نصوحاً عَسی‌َ رَبُّکم أَن یکفّر عنکم سیئاتکُم و یُدخِلَکُم جَنّــَت‌ٍ تجری مِن تحتها الأَنهـَر; ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! با اخلاص‌ِ کامل توبه کنید، باشد که پروردگار از گناهان شما در گذرد و به باغ‌هایی واردتان کند که در آن جویبارانی جاری است‌. حقیقت توبه همان حالت ندامت و پشیمانی از معصیت و تصمیم بر ترک بازگشت به گناه در آینده است‌.( کشف‌المراد، ص 444. ) همانطور که می‌دانی‌، پشیمانی کار دل است‌; امّا اگر حقیقی و خالص باشد، آثاری را در رفتار ظاهری انسان نیز بر جای می‌گذارد. روزی حضرت علی‌مردی را دید که بدون توجّه به شرایط توبه فقط با زبان می‌گفت‌: "استغفر الله" حضرت به او فرمود: می‌دانی استغفار چیست‌؟ آن‌گاه شرایط استغفار را برای او توضیح داد و فرمود: اوّل‌: باید از کارهای ناشایست گذشته‌ات پشیمان باشی‌; دوم‌: آن‌که تصمیم بگیری دیگر سراغ کارهای زشت قبلی نروی‌; سوم‌: اگر حقّی از بندگان خدا برعهدة توست (قرضی گرفته‌ای و پس نداده‌ای یا به زور چیزی را از مردم گرفته‌ای و یا...) ادا کنی‌; چهارم‌: اگر حقی از خدا بر عهدة توست (مثلاً نمازهایی از تو قضا شده و نخوانده‌ای‌) آنها را ادا کنی‌; پنجم‌: گوشتی که از حرام بر اندامت روییده‌، با اندوه فراوان آب کنی‌، چنان‌که پوست به استخوان چسبیده گوشت تازه بروید; ششم‌: رنج طاعت را بر تن بچشانی که شیرینی گناه را به او چشانده بودی‌; آن‌گاه پس از این مراحل با زبان بگویی‌: "استغفرالله"( نهج‌البلاغه‌، صبحی صالح‌، ص 549، کلمة 417. ) بعضی گمان می‌کنند که استغفار و توبه مخصوص گناه‌کاران است‌; امّا حضرت علی‌در آغاز حدیثی که ذکر شد می‌فرماید: "الاستغفارُ دَرَجة‌ُ العِلییّن‌; استغفار کردن‌، درجة و مرتبة انسان‌های والاست‌. ب‌) اگر کسی با نیت خالص توبه نماید،( بحارالانوار، علامه مجلسی‌، ج 53، ص 326. ) و دیگر به سراغ گناه نرود و همیشه برای اصلاح نفس خود تلاش نماید. (انعام‌، 56) بداند که توبه او مورد قبول خداوند قرار گرفته است‌; چون خداوند به حضرت داودغ فرموده است‌: "اگر بندة من‌، گناهی را انجام دهد، سپس از آن توبه نماید و هر موقع آن گناه را یاد کرد; حالت شرم‌، او را فرا گیرد; من او را می‌بخشم‌; چون من "ارحم الراحمین‌" هستم‌.( بحارالانوار، علامه مجلسی‌، ج 6، ص 28، ح 30. ) اگر کسی بعد از توبه‌، دارای چنین صفاتی باشد، توبه او مورد قبول خداوند قرار می‌گیرد; چون خداوند هیچ وقت خلف وعده نمی‌کند.( ر.ک‌: منشور جاوید، جعفر سبحانی‌، ج 8، ص 235. )