تقوا و صبر، چه نقشی در تربیت یک فرد دارند؟

تقوا می‌تواند نقش‌های گوناگون و بسیار مهم در تربیت یک فرد ایفا بکند. برخی از نقش‌های تربیتی تقوا به شرح ذیل است‌: 1. انسان به "تسلط بر نفس‌" در زندگی نیاز اساسی دارد، تقوا می‌تواند این نقش را ایفا بکند; چرا که حقیقت تقوا همان خود نگه‌داری است و انسان با نگهداری خود می‌تواند از بسیاری از مشکلات دنیوی و عذاب‌های اخروی نجات یابد، زیرا انسان مسلّط بر نفس‌، انحراف هوای نفس خود را می‌گیرد و حقوق دیگران را نمی‌خورد، سرقت و امثال آن را مرتکب نمی‌شود و بدین وسیله از زندان و نظیر آن هم رهایی می‌یابد، و نیز، با انجام فرائض الهی و اجتناب از حرام‌ها، او زمینة خشنودی خداوند را از خود مهیا می‌کند و خشم الهی را از خود دور می‌کند. بنابراین کسی که تقوای الهی داشته باشد می‌تواند از نیروی "تسلط بر نفس‌" در زندگی برخوردار باشد. 2. تقوا، انسان را "روشن‌بین‌" به بار می‌آورد. یعنی اگر درون انسان پاک باشد و تیرگی‌ها از درون او زدوده شود، خداوند در دل او چیزی قرار می‌دهد که با آن حقایق را خوب تمییز می‌دهد. هم خود را بهتر می‌شناسد و به معایب و مزایای خود بهتر آگاه می‌شود، و هم جهان اطراف خود را بهتر تمییز می‌دهد، خوب و بد آن را از هم جدا می‌کند. خوب‌های آن را گرفته و بدی‌های آن را از خود درو می‌کند. خداوند می‌فرماید: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُوَّاْ إِن تَتَّقُواْ اللَّه‌َ یَجْعَل لَّکُم‌ْ فُرْقَانًا;(انفال‌،29) ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر از (مخالفت فرمان‌) خدا بپرهیزید، برای شما وسیله‌ای جهت جدا ساختن حق از باطل قرار می‌دهد." 3. امیدواری به خدا نیز نقش بسیار تعیین کننده در حفظ سلامتی روحی و روانی فرد دارد. این امیدواری در سایة تقوا حاصل می‌شود. وقتی انسان متقی‌، متوجه این نکته شد که خدا در اثر تقوای او، گناهان گذشته او را مورد عفو قرار خواهد داد، به او دل بسته و رابطه‌اش را با او محکم‌تر می‌کند. بنابراین تقوا می‌تواند انسان را با امید به زندگی و رحمت خدا تربیت بکند; چرا که خداوند خود می‌فرماید: "...وَیُکَفِّرْ عَنکُم‌ْ سَیِّ ?‹َاتِکُم‌ْ وَیَغْفِرْ لَکُم‌ْ وَاللَّه‌ُ ذُو الْفَضْل‌ِ الْعَظِیم‌ِ ;(انفال‌،29) و گناهانتان را می‌پوشاند; و شما را می‌آمرزد; و خداوند صاحب فضل و بخشش عظیم است‌." از سوی دیگر "صبر" نیز همانند "تقوا" نقش بسیار مهمی را در زندگی انسان ایفا می‌کند به جهت این که‌: "صبر" از بزرگ‌ترین صفت‌ها و احوال انسانی است که قرآن‌، آن را مدح کرده و مکرر به آن امر نموده است‌، حتی تا نزدیک 70 مرتبه در قرآن از آن سخن به میان آمده است‌. از جمله‌: "وَ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوَة‌ِ وَ إِنَّهَا لَکَبِیرَة‌ٌ إِلآ عَلَی الْخَـَشِعِین‌َ ;(بقره‌،45) از صبر و نماز یاری جویید; و این کار، جز برای خاشعان‌، گران است‌." 1. برخی از آثار تربیتی صبر عبارتند از: صبر می‌تواند انسان را از نظر روحی و روانی‌، قدرتمند به وجود بیاورد به خاطر این که با صبر، هر حادثة بزرگی کوچک جلوه می‌کند و از هیبت و سختی مشکل کاسته می‌شود. انسان صابر به راحتی می‌تواند با اعتماد بر این پشتوانة بزرگ بر مشکلات فائق بیاید و در زندگی خود، احتیاجی به دیگران نداشته باشد و یا حداقل کم نیاز باشد. 2. صبر، انسان را در مقابل هواهای نفسانی مقاوم و محکم می‌کند. کسی که در زندگی صبر پیشه می‌کند همیشه در برابر امور شهوانی به خدا پناه می‌برد و در زمان‌های غضب و خشم هم برخورد غالب می‌آید. مقاومت و استقامت رمز پیروزی بر سختی‌ها و کلید پیروزی و موفقیت در کارها است‌. از این رو خدا، همواره رهبران آسمانی را به داشتن صبر سفارش فرموده و یا خود این رهبران از خدا اعطای این حالت را از خدا همیشه خواستار بوده‌اند. مانند آیة 250 بقره و آیة 126 اعراف و آیة 130 طه و سایر آیات‌.( ر.ک‌: استاد مطهری‌، آشنایی با قرآن‌، ج 3 و 6، انتشارات صدرا / تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج 1، ص 152 و 344، جامعه مدرسین‌. )