چگونه میتوان بدون اعتقاد دینی سلوک عرفانی داشت؟

اگر منظور از سلوک عرفانی ریاضت باشد، مانند: مرتاضان، بله طی کردن این راه بدون اعتقاد دینی ممکن است; چنانچه خیلی از مرتاضان که اعتقاد دینی نیز ندارند، با ریاضت به اهداف خود رسیدهاند; هر چند که این عمل از نظر شرعی، عقلی ناپسند است (البته، در قلمرو دین، برخی اعمال مانند روزه گرفتن به نوعی ریاضت است، که این ریاضت بدون افراط و تفریط و توأم با حکمت است، و برای انسانسازی است; که این ریاضت با ریاضت مذموم کاملاً جدا است) و اگر مراد از سلوک عرفانی، طی کردن راههای تعالی و تقرب الهی است، بدون تردید پیمودن راههای سعادت واقعی و قرب الهی بدون اعتقاد دینی امکانپذیر نیست. خداوند متعال، میفرماید: "قُلْ إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِی یُحْبِبْکُمُ اللَّه...;(آل عمران،31) بگو: اگر خدا را دوست میدارید، از من پیروی کنید! تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد... ." این آیة شریفه تصریح دارد که، راه دوستی و نزدیکی به خداوند تبعیت از رسول خدا9 است; و تبعیت از آن حضرت، تبعیت از دین و آئین او است. به تعبیر دیگر، این که پذیرش بندگان از سوی خداوند و راه دوستی و نزدیکی بندگان به خداوند منوط به تبعیت از پیامبر9 و دین او شده است میفهمیم، سیر و سلوک که نهایت آن تقرب به درگاه الهی است، بدون قرآن و سنت و عقل که مجموعاً دین خدا را تشکیل میدهند، قابل تحقق نیست.(ر.ک: تفسیر نمونه، آیتالله مکارم شیرازی و دیگران، ج 2، ص 384ـ387، دارالکتب الاسلامیة.)