معنای صحیح "تصبهم‌" چیست‌؟

این واژه از باب اِفعال ]اَصاب‌، یُصیب‌، اِصابة‌ً[ به معنای "دریافتن و رسیدن و اراده كردن‌" است‌، و منظور از آن‌، رو به رو شدن با حوادث و پیشامدهای خوب و بد، مثل فتح و پیروزی و كشته و مجروع شدن در عصر بعثت رسول خدا6 بود كه دغدغة برخی مسلمانان را تشكیل می‌داد. الف ـ مراد از عندالله و عندك چیست‌؟ پاسخ این است كه هرگاه مسلمانان‌، به فتح و غلبه دست می‌یافتند، آن گونه كه مسلمانان می‌گفتند این كار، از ناحیة خدا بوده است‌، چرا كه ما سزاوار لطف خدا هستیم‌، ولی هرگاه با حوادث ناخوشایندی برخورد می‌كردند، زبان به اعتراض گشوده و می‌گفتند: "آن حضرت‌، ضعف مدیریت دارد و زمام‌داری را آن طور كه باید نمی‌داند."(ر.ك‌: تفسیر المیزان‌، علامه طباطبائی‌(ره‌)، ج 8، ص 227.) بنابراین‌، ضمیر مخاطب‌، در "عندك‌" به رسول خدا6 برمی‌گردد. چنان كه خدا، در حق قوم موسی‌غ می‌فرماید: "فَإِذَا جَآءَتْهُم‌ُ الْحَسَنَة‌ُ قَالُواْ لَنَا هَـَذِه‌ِی وَإِن تُصِبْهُم‌ْ سَیِّئَة‌ٌ یَطَّیَّرُواْ بِمُوسَی‌َ وَمَن مَّعَه‌;(اعراف‌،131) پس هنگامی كه نیكی ]و نعمت‌[ به آنان روی می‌آورد، می‌گفتند: "این برای ]شایستگی‌[ خود ما است‌" و چون گزندی به آنان می‌رسید، به موسی و همراهانش شگون بد می‌زدند." ب ـ منظور از "لا یكاد یفقهون حدیثا" چیست و خطاب به چه كسانی است‌؟ پاسخ این است كه این جمله‌، برای بیان و به تصویر كشیدن حال این گونه افراد نازل شده است‌، مبنی بر این كه این گونه افراد، چقدر جمود فكری و خمود فهم دارند كه نمی‌توانند این حقیقت گفته شده را درك كنند، و بفهمند كه هر فعلی‌، از یك لحاظ به خدا منسوب است و از لحاظ دیگر، به خود انسان مرتبط است‌; پس معلوم می‌شود كه خطاب آیه نیز، به این گونه افراد ساده و كم مایه برمی‌گردد. ج ـ دربارة آیة 269 سورة بقره كه فرموده‌اید: منظور از حكمت‌، همان فقاهت است‌، لازم است خاطر نشان كنیم كه منظور از حكمت‌، آن گزاره‌های راستی است كه با واقع مطابقند، و ابداً قابل صدق و كذب نیستند، از قبیل معارف حقة الهی در رابطه با مبدأ و معاد، و حقایق فطری كه در نهاد هر انسانی پایه‌گذاری شده است‌. روشن است كه سعادت انسانی‌، در گرو رسیدن به این حكمت‌ها است‌، و خداوند با توجه به آیاتی كه در قرآن‌، به آن‌ها اشاره كرده‌، به هر انسانی این گونه حكمت‌ها را افاضه نمی‌كند، بلكه به كسانی می‌دهد كه از روی اخلاص‌، به خداوند ایمان آورند و تقوا پیشه كنند: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِین‌َ ءَامَنُوَّاْ إِن تَتَّقُواْ اللَّه‌َ یَجْعَل لَّكُم‌ْ فُرْقَانًا;(انفال‌،29) ای كسانی كه ایمان آورده‌اید! اگر از خدا پروا دارید، برای شما ]نیروی‌[ تشخیص ]حق از باطل‌[ قرار می‌دهد." پس معلوم می‌شود كه برای آگاهی از فقه و فقاهت‌، فراگیری علوم مقدماتی آن لازم و ضروری است و این تنها حقایقی اساسی است كه به دنبال ایمان و تقوا برای انسان حاصل می‌شود.