استقلال فردی‌، اجتماعی و شیوه‌هایی که قرآن برای کسب آن‌ها بیان کرده‌، چیست‌؟

انسان‌ها بر حسب طبع مدنی هستند و هرگز از زندگی دسته جمعی بی نیاز نیستند.( ر.ک‌: المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ترجمة موسوی همدانی‌، ج 2، ص 175ـ176، دفتر انتشارات اسلامی / تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 23، ص 389، دارالکتب الاسلامیة‌. ) لذا برای ادامة حیات به یکدیگر نیازمندند. استقلال انسان‌ها و جوامع به معنای بی نیازی کامل و صد در صد از یکدیگر نیست‌; زیرا هیچ انسانی به تنهایی نمی‌تواند همة نیازهایش را پاسخ‌گو باشد. استقلال یعنی وابسته نبودن و برای برطرف شدن نیازها، اطاعت بی چون و چرا نکردن از دیگران‌. اگر فرد یا جامعه‌ای به این مرحله برسد که برای رسیدن به خواسته‌ها و نیازهایش هر چه دیگران می‌گویند اطاعت کند، گرچه بر خلاف عزّت و شرف انسانی و عقل و دستورات الهی باشد، چنین فرد یا جامعه از خود استقلال ندارد. برخی از راه هی بدست آوردن استقلال فردی و اجماعی عبارت است از: 1. توکل و تکیه بر خداوند و از منبع فناناپذیر قدرت الهی کمک طلبیدن‌. یکی از چیزهایی که ممکن است به استقلال ضربه بزند، مشکلات و حوادث سخت زندگی است‌. توکل بر خدا، سبب می‌شود تا مقاوت انسان در برابر مشکلات افزایش یابد. "...وَ عَلَی اللَّه‌ِ فَلْیَتَوَکَّل‌ِ الْمُتَوَکِّلُون‌َ ;(ابراهیم‌،12)... و توکل کنندگان باید تنها بر خدا توکل کنند." از مجموع آیات قرآن استفاده می‌شود که منظور از توکل این است که در برابر عظمت مشکلات‌، انسان احساس حقارت و ضعف نکنند ،بلکه با اتّکا بر قدرت بی پایان خدا، خود را پیروز بداند. بنابراین‌، توکل‌، امید آفرین‌، نیروبخش و سبب فزونی مقاومت است‌. توکل بر خدا آدمی را از وابستگی‌ها که سرچشمة ذلت و بردگی است نجات می‌دهد و به او استقلال و آزادگی می‌بخشد. 2. تلاش و فعالیت در تمام ابعاد زندگی‌. "وَ أَن لَّیْس‌َ لِلاْ ?ًِنسَـَن‌ِ إِلآ مَا سَعَی‌َ ;(نجم‌،39) و این که برای انسان جز حاصل تلاش او نیست‌." "وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّة‌ٍ...;(انفال‌،60) و هر چه در توان دارید از نیرو بسیج کنید..." "هُوَ الَّذِی جَعَل‌َ لَکُم‌ُ الاْ ?َرْض‌َ ذَلُولاً فَامْشُواْ فِی مَنَاکِبِهَا وَ کُلُواْ مِن رِّزْقِه‌...;(ملک‌،15) اوست کسی که زمین را برای شما رام گردانید، پس در فراخنای آن رهسپار شوید و از روزی خدا بخورید..." این آیات و مانند آن‌، مسلمانان را به تلاش و فعالیت ترغیب می‌کند. 3. اعتماد به نفس و در برابر بیگانه احساس حقارت نکردن و خود را کوچک‌تر از آنان ندیدن و توانایی خود را کم‌تر از آنان ندانستن‌. 4. اتحاد مسلمانان‌; تفرقه و اختلاف سبب به هدر رفتن امکانات و نیروها و زمینه‌ساز وابستگی است‌. "وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْل‌ِ اللَّه‌ِ جَمِیعًا وَلاَ تَفَرَّقُوا...;(آل عمران‌،103) و همگی به رسیمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید..."; "وَأَطِیعُواْ اللَّه‌َ وَرَسُولَه‌ُو وَلاَ تَنَـَزَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَب‌َ رِیحُکُم‌...;(انفال‌،46) و از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و با هم نزاع مکنید که سست شویدو مهابت شما از بین برود..." 5. صبر و استقامت در برابر مشکلات فردی و اجتماعی و پایداری بر اصول اسلامی‌. "وَ أَلَّوِ اسْتَقَـَمُواْ عَلَی الطَّرِیقَة‌ِ لاَ ?َسْقَیْنَـَهُم مَّآءً غَدَقًا ;(جن‌،16) و اگر مردم در راه راست پایداری ورزند، قطعاً آب گوارایی بدیشان نوشانیم‌."( ر.ک‌: المیزان‌، علامه طباطبایی‌، ج 4، ص 65; ج 19، ص 357; ج 9، ص 114ـ115، 95; ج 20، ص 46، مؤسسة اسماعیلیان / تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 10، ص 296ـ298; ج 12، ص 233 و 246; ج 19، ص 426; ج 20، ص 149; ج 23، ص 307، دارالکتب الاسلامیة‌. )