دربارة یک موضوع اجتماعی‌، در چه مکان‌هایی می‌توان قضاوت کرد؟

رسیدگی و قضاوت دربارة موضوعات اجتماعی‌، از نظر زمانی و مکانی‌، باید به گونه‌ای باشد که به تأمین آثار مثبت اجتماعی‌ِ آن قضاوت‌، کمک کند; به همین جهت‌، به نظر می‌رسد که دربارة هر موضوعی‌، باید مکان مناسب آن موضوع را در نظر گرفت‌; برای مثال اگر می‌خواهیم دربارة مسئله‌ای که صبغة فرهنگی و دانشگاهی دارد، به قضاوت و بررسی بپردازیم‌، بهترین و مناسب‌ترین مکان‌، برای این کار، دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی هستند، و اگر دربارة مسائل شهر و آبادی آن اظهار نظر کنیم‌، بهتر است در شهرداری‌ها انجام شود، و دربارة ادارة شهر در فرمانداری‌ها و... . البته مسجد از جمله مکان‌هایی بوده که از صدر اسلام‌، محل‌ّ طرح و بررسی موضوعات اجتماعی بوده است‌; به گونه‌ای که از طرح مسائل دینی گرفته تا مسائل بین المللی ـ مانند پذیرایی از سفرا و نامه به دولت‌ها... ـ در مسجد انجام می‌شده است‌; البته امروزه نیز بهترین مکان‌، برای بررسی برخی مسائل‌، همان مساجد است‌، ولی این فقط منحصر به مسائلی است که مربوط به اصل اسلام و مصالح کلّی نظام اسلامی می‌شود که جنبة اجتماعی پیدا کرده باشد و امام مسلمانان لازم بداند در حضور مردم‌، به بررسی آن بپردازد. شبیه آن را می‌توان در قسمتی از خطبه‌های نماز جمعه مشاهده کرد که چگونه امام جمعه‌، به بررسی برخی امور دینی ـ اجتماعی‌ِ مردم می‌پردازد، ولی نمی‌توان گفت‌: مسجد ـ امروزه ـ جایگاه طرح هر مسئلة اجتماعی است‌، زیرا مسجد جایگاه عبادت و طهارت می‌باشد و در حدّ امکان باید به همین منظور از آن استفاده شود; چنان که قرآن می‌فرماید: "لَّمَسْجِدٌ أُسِّس‌َ عَلَی التَّقْوَی‌َ مِن‌ْ أَوَّل‌ِ یَوْم‌ٍ أَحَق‌ُّ أَن تَقُوم‌َ فِیه‌ِ فِیه‌ِ رِجَال‌ٌ یُحِبُّون‌َ أَن یَتَطَهَّرُوا;(توبه‌،108) آن مسجدی که از روز نخست بر پایة تقوا بنا شده‌، شایسته‌تر است که در آن ]به عبادت‌[ بایستی‌، در آن‌، مردانی هستند که دوست دارند پاکیزه باشند." تذکراین نکته لازم است که اگر می‌بینیم در صدر اسلام‌، از مسجد، به عنوان محل‌ّ طرح همة مسائل‌، استفاده می‌شده است‌، جهتش این بوده که هنوز ارگان‌های نظام اسلامی‌، نهادینه نشده بودند; تا امکان آن باشد که هر کدام در محل و مکان مناسب خود، به کار بپردازند; مانند آن که ما در اوّل انقلاب‌، از مساجد، انواع بهره‌برداری‌ها را ـ از اقامة نماز تا آموزش نظامی ـ می‌کردیم‌، ولی امروزه برای نظام یافتن امور و اختصاص مکان‌های مناسب برای هر یک از کاری‌، نیازی به این امر نیست‌. خلاصه آن که بررسی هر امری باید در مکانی که با آن امر، تناسب دارد انجام بگیرد.