چرا در قرآن در اکثر سوره‌ها آیات عذاب مقدم بر آیه‌های بهشت است‌؟ در حالی که در مورد پیامبران ابتدا بشارت و بعد انذار آمده است‌؟ (مبشرین و من

گرچه قرآن کریم‌، هم بشیر و هم نذیر است‌، و در آیاتی این دو عنوان با هم آمده‌; از آن جمله‌: "بَشِیرًا وَ نَذِیرًا"(فصلت‌،4)، "فَإِنَّمَا یَسَّرْنَـَه‌ُ بِلِسَانِکَ لِتُبَشِّرَ بِه‌ِ الْمُتَّقِین‌َ وَ تُنذِرَ بِه‌ِی قَوْمًا لُّدًّا ;(مریم‌،97) و سایر آیات‌. ولی علت این که در اکثر سوره‌های قرآن‌، ابتدا توضیح جهنم و سپس توصیف بهشت آمده‌، این است که‌: "اجتناب اکثر مردم از گناهان و محرمات برای این نیست که از نعمت‌های بهشت لذت ببرند، بلکه برای ترس از جهنم است که در آینده گرفتار عذاب الهی نگردند، و به همین دلیل است که در قرآن کریم‌، آیات تعذیب‌، بیش از آیات تبشیر است‌، و تشریح درکات جهنم‌، بیش از تبیین درجات بهشت است‌. اگر مسئلة شوق به بهشت و نعمت‌های آن مطرح باشد، توده مردم می‌گویند: چرا لذت نقد و فعلی را برای لذت آینده ترک کنیم‌، امّا وقتی فهمیدند که درون لذت گناه‌، آتش است‌، از آن اجتناب خواهند کرد."( ر.ک‌: تفسیر موضوعی‌، آیت اللّه جوادی آملی‌، ج 1، ص 242، نشر اسرأ. ) به همین دلیل است که خداوند هدف نزول قرآن را، تنها انذار معرفی می‌کند، و می‌فرماید: "تَنزِیل‌َ الْعَزِیزِ الرَّحِیم # لِتُنذِرَ قَوْمًا مَّآ أُنذِرَ ءَابَآؤُهُم‌ْ فَهُم‌ْ غَـَفِلُون‌َ ;(یس‌،5و6) ]و کتابت‌[ از جانب آن عزیز مهربان نازل شده است‌، تا قومی را که پدران‌شان بیم داده شدند و در غفلت ماندند، بیم دهی‌." و یا انذار و منذر بودن را تنها هدف رسالت بیان داشته‌، می‌فرماید: "وَأُوحِی‌َ إِلَی‌َّ هَـَذَا الْقُرْءَان‌ُ لاِ ?ُنذِرَکُم بِه‌ِی وَمَن‌م بَلَغ‌;(انعام‌،19) و این قرآن به من وحی شده تا به وسیلة آن‌، شما و هر کس را ]که این پیام به او[ برسد، هشدار دهم‌." خلاصه این که‌، 1. از روش‌های مؤثر تربیتی‌، تشویق و تهدید است و تجربه نشان داده که تشویق در افراد آماده‌تر اثر می‌گذارد; در حالی که اثر تهدید در آنان که آلوده‌ترند بیشتر است‌. قرآن کریم از هر دو شیوه در مناسبت‌های گوناگون و با در نظر گرفتن مخاطبان استفاده کرده است‌. 2. غالباً آیاتی که بهشت و جهنم را توصیف می‌کنند، در سوره‌های مکی قرار دارند. مردم مکه در زمان بعثت‌، مشرک‌، لجوج و... بودند که با توجه به آن فرهنگ بهتر بود که انذارهای کوبنده در رأس برنامه باشد; از این رو در برخی موارد; مانند سوره انسان و الرحمن و... آیاتی که جهنم را توصیف می‌کنند مقدم بر آیات بهشتی هستند. و در برخی از آیات بشارت و توصیف بهشت‌، با توجه به مخاطبان‌، قبل از انذار و توصیف جهنم آمده است‌.( ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیة الله مکارم شیرازی و همکاران‌، ج 11، ص 154، دارالکتب الاسلامیة‌. ) امّا این‌که قرآن دربارة پیامبران می‌فرماید: "مبشرین و منذرین‌" (بشارت را مقدم بر انذار دانسته‌); ممکن است بدین جهت باشد که هدف اصلی پیامبران بشارت به الطاف و نعمت‌های الهی است و حتی هدف از انذار نیز رسیدن به آن بشارت‌ها و مقام‌های عالی است‌; امّا در هنگام تبلیغ معمولاً انذار مقدم است زیرا کارایی آن بیشتر از بشارت است و اهرم انذار نقش اساسی‌تری را ایفا می‌کند، به همین جهت در برخی آیات حتی وظیفة پیامبر الهی فقط انذار دانسته شده است‌: "انما انت منذر"(رعد،7)، "انما انا نذیر مبین‌"(ملک‌،26)، "انی لکم نذیر مبین‌"(هود،25)، "ان من امة الا خلا فیها نذیر"(فاطر،24) و...( ر.ک‌: منشور جاوید، جعفر سبحانی‌، ج 10، ص 336، انتشارات توحید. )