قرآن در مورد علم و دانش و انواع آن چه فرموده است‌؟

قرآن در مورد علم و دانش و اهمیت آن مطالب فراوانی دارد که به برخی اشاره می‌شود: 1ـ از قرآن مجید استفاده می‌شود خداوند علم و دانش را علت کلی و اساسی آفرینش همة پدیده‌های هستی از زمین و آسمان قرار داده و می‌فرماید: "اللَّه‌ُ الَّذِی خَلَق‌َ سَبْع‌َ سَمَـَوَ َت‌ٍ وَ مِن‌َ الاْ ئَرْض‌ِ مِثْلَهُن‌َّ یَتَنَزَّل‌ُ الاْ ئَمْرُ بَیْنَهُن‌َّ لِتَعْلَمُوَّاْ... ;(طق‌،12) خداوند کسی است که هفت آسمان را آفریده و زمین را همسان با آن خلق کرد و تا فرمانش میان این دو پدیده فرود آید هدف این است که از علم و بصیرت بهره‌مند گردید تا بدانید که خداوند به هر چیز توانا است‌." 2ـ خداوند علم و دانش را از لحاظ شرافت و ارزش در اوج همة مراتب و مقامات قرار داده و حضرت آدم‌را به زیور علم ارزش داد "و علّم آدم الاسمأ" در اولین سوره‌ای که به پیامبر اکرم‌نازل می‌فرماید ارزش نعمت علم و دانش را بازگو می‌کند و به تمام افراد بشر چنین منت گذارده که در میان همة پدیده‌های هستی وجود آنان را با علم و دانش مشخص و ممتاز ساخته است‌. می‌فرماید: "خَلَق‌َ الاْ سًِنسَـَن‌َ مِن‌ْ عَلَق‌ٍ ; # اقْرَأْ وَ رَبُّکَ الاْ ئَکْرَم‌ُ ; # الَّذِی عَلَّم‌َ بِالْقَلَم‌ِ ;(علق‌،4 ـ 1) اگر پس از نعمت وجود نعمتی بالاتر از نعمت علم و دانش وجود می‌داشت خداوند انسان را با نعمت علم امتیاز نمی‌داد بلکه از آن نعمت یاد می‌کرد. 3ـ خداوند عالِم را برتر از همه مردم جامعه معرفی فرموده و امتیاز و ویژگی آنان را نسبت به سایر افراد چنین بازگو می‌کند: "... قُل‌ْ هَل‌ْ یَسْتَوِی الَّذِین‌َ یعْلَمُون‌َ وَ الَّذِین‌َ لاَ یَعْلَمُون‌َ... ;(زمر،9) 4ـ قرآن علمأ و دانشمندان را با پنج امتیاز برتری داده و آن‌ها را از سایر مردم ممتاز ساخته است‌. اول‌: ایمان ـ (سورة آل عمران‌، آیه 7). دوم‌: اعتقاد به توحید و یگانگی خدا (آل عمران‌، 18) سوم‌: اندوه و تأثر و گریستن از ترس پروردگار (اسری‌، 109) چهارم‌: خشوع و انعطاف درونی (اسری‌، 107) پنجم‌: ترس‌، بیم از خدا (فاطر، 28) 5ـ خداوند از علم و حکمت تعبیر کرده و سپس اضافه فرموده کسی که حکمت به او داده شده در واقع خیر به او عطا گردیده (بقره‌، 285) 6ـ قرآن علم و دانش را به نور تشبیه فرموده و جهل و نادانی را به تاریکی و ظلمت‌: " أَوَ مَن کَان‌َ مَیْتًا فَأَحْیَیْنَـَه‌ُ وَجَعَلْنَا لَه‌ُو نُورًا یَمْشِی بِه‌ِی فِی النَّاس‌ِ کَمَن مَّثَلُه‌ُو فِی الظُّـلُمَـَت‌ِ لَیْس‌َ بِخَارِج‌ٍ مِّنْهَا کَذَ َلِکَ زُیِّن‌َ لِلْکَـَفِرِین‌َ مَا کَانُواْ یَعْمَلُون‌َ ;(انعام‌،122) آیا کسی که مرده و سپس او را زنده کردیم و نوری برای او قرار دادیم که با آن در میان مردم راه برود همانند کسی است که در ظلمت‌ها باشد و از آن خارج نشود". 7ـ خداوند صاحبان علم و دانش را در کنار نام خود و فرشتگان آسمانی یاد کرده و آنان را به این افتخار بزرگ سرافراز فرموده (آل عمران‌، 16) 8ـ خداوند علمأ و دانشمندان را مانند خود به عنوان افرادی آگاه به اسرار و رموز قرآن مجید یاد کرده (آل عمران‌، 7) 9ـ عالم و دانشمند به عنوان شاهد و گواه بر نبوت در کنار خدا قرار گرفته و قرب منزلت او نسبت به ذات الهی خیلی روشن است (سوره رعد، 43) 10ـ از دیدگاه قرآن چندین گروه در سایه ایمان از امتیازات و مقامات ویژه‌ای برخوردارند یکی از آن‌ها علمأ و دانشمندان هستند (مجادله‌، 12)(ر.ک‌: آداب تعلیم و تعلم در اسلام‌، محمدباقر حجتی‌، ترجمه منیة المرید فی آداب المفید و المستفید، شهید ثانی ; مهجة البیضأ، فیض کاشانی‌، ج 1، ص 11 نشر دفتر فرهنگ اسلامی‌.) انواع علم‌: علم دارای انواع و اقسام مختلفی است‌: الف ـ 1ـ علم ممدوح‌: علمی که وسیله کمال و رشد انسان است که مهمترین آن علم توحید و خداشناسی است‌، و بعد از آن علم فقه و شناخت احکام دین‌. 2ـ علم مذموم‌: علمی که سبب گمراهی و غفلت انسان از خدا گردد. مانند: علم سحر و جادوگری که معلم این نوع علم شیاطین انسی و جنی هستند. قرآن می‌فرماید: "...وَلکن‌ّ الشَّیَـَطِین‌َ کَفَرُواْ یُعَلِّمُون‌َ النَّاس‌َ السِّحْرَ... ;(بقره‌،102) لکن شیاطین کفر ورزیدند و به مردم تعلیم سحر دادند." این نوع علم برای انسان ضرر دارد و سبب جدایی بین زن و شوهر می‌شود که در پایان آیه به آن اشاره شد. ب‌: علمی که مربوط به جسم و بدن است مانند علم طب و علمی که به تطهیر باطن و تهذیب نفس مرتبط است مانند علم به خدا و صفات و افعال او و خویشتن‌شناسی‌.