دیدگاه قرآن کریم دربارة منافقان زیرک و زاهدان احمق چیست‌؟

1. بی تردید، هر یک از دو گروه یاد شده به دلیل دارا بودن ویژگیهای ظاهری و درونی ناهماهنگ‌، هویتی ناپسند را در خود رقم زده و در نتیجه عنصری نامطلوب و بلکه خطرناک می‌باشند. 2. منافق زیرک که می‌توان او را دشمن دانا نامید دارای دو چهره است‌; سیمائی ظاهری و هویّتی درونی و باطنی‌. وی از این دو چهرگی خود پُلی ساخته است تا گریزگاه او در هنگامة خطر باشد. چهره ظاهری او فریبی بیش نیست تا بدان وسیله راه را هموار نماید و موانع مسیر حرکت را کنار زند و زمانی که این سیمای ظاهری موجّه سازنده او، پاسخگو نباشد و نمی‌تواند او را از بن‌بست‌های گرفتار آمده برهاند از رؤیة دیگر خود; یعنی چهره باطنی و مخفی بهره می‌جوید. آیات متعددی از قرآن کریم به ترسیم ویژگی‌های منافقان اختصاص یافته است که برای نمونه می‌توان به بقره / 14، احزاب / 23، حدید / 13 و... اشاره نمود. 3. زاهدان احمق که خود، گونه‌ای دیگر از رهپویان جاده نفاق را تشکیل می‌دهند، در نقطه مقابل ویژگی‌های شخصیتی منافقین قرار دارند، یعنی دوستان نادان‌. اینان که به دلیل نداشتن درک کافی از دین و نگرشی سطحی از آن خطری کمتر از گروه اوّل ندارند، چه در عرصه فردی و چه در قلمرو اجتماعی اشتباهات فاحشی را مرتکب می‌شوند. در جنبه فردی می‌توان به مواردی از قبیل ریا، عُجب‌، بی‌محتوایی برنامه‌های عبادی‌، گرفتار آمدن در دام رُهبانیت به جای زهد متین و عمیق اسلامی و... اشاره کرد. نیز در حوزه اجتماعی‌، بلاهائی از آنان دامنگیر جامعه می‌گردد از جمله آن که دستمایه منافقان برای تحقق اهدافشان قرار می‌گیرند چرا که در دام این دشمنان آگاه می‌افتند، نیز می‌توان در همین جنبه به انزواگرایی و گوشه نشینی‌، فاصله گرفتن از درد و رنج‌ها و مسائل جامعه و... به وسیلة آنان اشاره کرد. 4. با توجه به آنچه گذشت‌، قرآن کریم به طور کلی به دو عنوان یاد شده‌; یعنی منافقان زیرک و زاهدان احمق‌، سخن گفته است‌; ولی آیه‌ای مستقل در این باره در قرآن کریم نیست‌. 5. روایاتی از معصومین‌: وجود دارد که با مضمون مطرح شده در سؤال تا حدودی هم خوانی دارد. به یک مورد از آن اشاره می‌گردد: امام علی‌فرمود: پشت مرا دو نفر شکستند; دانای فاسق و جاهل متعبّد، اولی با زبانش مانع آشکار شدن فسق خود گردید و دیگری با عبادتش‌، چهره جهلش را مخفی نمود. پس از دانایان فاسق و جاهلان متعبّد بر حذر باشید که آنها، سرچشمة همة فتنه‌هایند. من از پیامبر6 شنیدم که فرمود: ای علی‌! هلاکت امّت من به وسیلة هر منافقی است که زبانی عالمانه دارد."(بحارالانوار، ج 2، ص 106، دارالکتب الاسلامیة‌.)