الف ـ آیا آیه 2 سورة حج در زمان جنگ بنی المصطلق نازل شده‌؟ ب ـ علت این جنگ چه بود و نتیجه آن چه شد؟ ج ـ آیا درست است که پیامبر فرمودند: بهشت 120 صف

الف ـ بسیاری از مفسران برآنند که آیه اول و دوم سورة حج‌، در یکی از "شب‌های غزوه بنی المصطلق‌" نازل شده است‌.(مجمع البیان‌، علامه طبرسی‌، ج 4، جزء 17، ص 75، منشورات دارمکتبة الحیاة‌.) ب ـ "بنی‌المصطلق‌"، تیره‌ای از قبیلة خزاعه هستند که با قریش همجوار بودند. در سال ششم هجری‌، گزارش‌هایی به مدینه رسید که این قبیله در صدد. جمع اسلحه و سرباز برای محاصره مدینه است‌. پیامبر اکرم‌، پس از شنیدن این گزارش فردی را به نام "بریده‌"، برای تحقیق رهسپار سرزمین آنان کرد. وی به صورت ناشناس با رئیس قبیله تماس گرفت و از جریان آگاه شد و به مدینه برگشت‌. پیامبر اکرم‌، برای از بین بردن فتنه در نطفه‌، با یاران خود به سوی آن قبیله حرکت کرد و در کنار چاهی به نام "مریسیع‌" با آنان روبرو شد. جانبازی مسلمانان و رعبی که در دل قبیله‌های عرب از ناحیة مسلمانان افتاده بود، سبب شد که پس از زد و خورد کوتاهی‌، با کشته شدن ده نفر از دشمن و یک نفر از مسلمانان ـ آن هم به طور اشتباهی ـ سپاه دشمن متفرق شود، سرانجام‌، اموال زیادی نصیب ارتش اسلام شد و زنان آنان به اسارت در آمدند. یکی از حادثه‌های جالب این جنگ این بود که دختر رئیس قبیله‌، به دست مسلمانان اسیر شد. او برای رهایش با فدیه رهسپار مدینه شد. وقتی به بیابان عقیق رسید، دو شتر از مجموع شترانی که آن‌ها را برای پرداخت فدیه آورده بود برگزید، و در میان درّه‌ای پنهان کرد. وقتی حضور رسول گرامی رسید، و فدیه ها را عرضه کرد، پیامبر فرمودند: "دو شتری را که در آن درّه پنهان کرده‌ای کجاست‌؟" حارث رئیس قبیله بنی المصطلق‌، با شنیدن این خبر غیبی به همراه دو فرزندش که همراه وی بودند، مسلمان شدند. پیامبر اکرم دختر او را آزاد و برای خود خواستگاری کرد. حارث با اشتیاق این درخواست را پذیرفت و در ازای چهار صد درهم مهریه‌، او را به عقد پیامبر درآورد. این امر سبب شد یک صد خانواده از بنی المصطلق آزاد شوند.(فروغ ابدیت‌، آیت اللّه سبحانی‌، ج 2، ص 166، دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه قم‌.) ج ـ بله‌! این روایت را مفسران در ذیل آیه اول و دوم سورة حج آورده‌اند. به علت طولانی بودن‌، از نقل آن صرف نظر کردیم‌.(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی‌، ج 14، ص 9، دارالکتب الاسلامیة‌.) در مورد سرانجام غیرمسلمانان خداوند متعال می‌فرماید: "إِن‌َّ الَّذِین‌َ ءَامَنُواْ وَ الَّذِین‌َ هَادُواْ وَ النَّصَـَرَی‌َ وَ الصَّـَبِ ?‹ِین‌َ مَن‌ْ ءَامَن‌َ بِاللَّه‌ِ وَ الْیَوْم‌ِ الاْ ?َخِرِ وَ عَمِل‌َ صَـَـلِحًا فَلَهُم‌ْ أَجْرُهُم‌ْ عِندَ رَبِّهِم‌ْ وَ لاَ خَوْف‌ٌ عَلَیْهِم‌ْ وَ لاَ هُم‌ْ یَحْزَنُون‌َ; (بقره‌، 62) در حقیقت کسانی که ]به اسلام‌[ ایمان آورده‌، و کسانی که یهودی شده‌اند، و ترسایان و صابئان‌، هر کس به خدا و روز بازپسین ایمان داشت و کار شایسته کرد، پس اجرشان را نزد پروردگارشان خواهند داشت‌، و نه بیمی بر آنان است‌، و نه اندوهناک خواهند شد". بر اساس آیه مذکور، برخی از پیروان ادیان دیگر و غیرمسلمان‌، نیز در روز قیامت دارای اجر هستند. هر کس که در عصر خود به پیامبر بر حق و کتاب آسمانی زمان خویش‌، ایمان آورده و عمل صالح انجام داده‌اند، اهل نجاتند; ولی پس از ظهور اسلام و بعثت پیامبراسلام‌به عنوان خاتم پیامبران‌، تمام انسان‌ها مؤظفند که از دین اسلام و آیین پیامبراکرم‌پیروی کنند. اگر این افراد اعم از پیروان ادیان دیگر، کفار، لائیک‌ها و... از اسلام و حقانیت آن آگاه باشند; ولی حق را نپذیرند و از روی عناد و لجاجت سر تسلیم فرود نیاورند، گنه‌کارند در واقع جاهل مقصر هستند و در روز قیامت معذور نخواهند بود. ولی اگر به حقانیت اسلام پی نبرده و جاهل قاصر بوده و یا جزو مستضعفان فکری باشند، معذور خواهند بود چنان‌که خداوند متعال در سوره نسأ، آیات 97ـ99، حسابرسی افراد مستضعف را از دیگران جدا دانسته است‌. مستضعفان افرادی هستند که از نظر فکری یا بدنی یا اقتصادی آن‌چنان ضعیفند که قادر به شناخت حق از باطل نیستند و یا این‌که با تشخیص عقیده صحیح‌، بر اثر ضعف جسمی یا مالی یا محدودیت‌هایی که محیط بر آن‌ها تحمیل کرده‌، بر انجام وظایف خود به طور کامل قادر نباشند و مهاجرت نیز برای آنان مقدور نباشد، چنین کسانی مصداق استثنای آیه هستند و عفو و مغفرت خداوند متعال شامل حالشان شده‌، داخل دوزخ نمی‌شوند; بلکه در آن‌جا امتحان می‌شوند و با این امتحان "شقی و سعید" از یکدیگر شناخته می‌شود، بر اساس عقاید شیعه هر شخصی مؤظف است بر اساس تحقیق و بر اساس دلایل منطقی و محکم‌، اصول دین خود را انتخاب کند و تقلید از پدران و آبأ و اجداد و یا تحت تأثیر قرار گرفتن از محیط جایز نیست‌.(ر.ک‌: تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج 5، ص 48، نشر اسلامی / تفسیر نمونه‌، آیة‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 4، ص 83ـ88، نشر دارالکتب الاسلامیة / معاد، حسین ربانی میانجی‌، ص 353ـ365، چاپ علمیه‌.)