از نظر قرآن کریم، مهمترین عامل به وجود آمدن عقدة حقارت در انسانها چیست؟

عوامل پدید آوردن عقدة حقارت متعدد است: فقر و محرومیت، نام بد، نقص عضو، تحقیر، گناه، بیکاری، طرد از جامعه، مورد تمسخر واقع شدن، و... از جمله عوامل آن است. هر کدام از این عوامل به نوبة خود مهم هستند; و شاید به تعبیری بتوان گفت: مجموع این عوامل تکمیل کنندة عقدة حقارت در انسان است. قرآن کریم، میفرماید: "یَـََّأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لاَ یَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَیََّ أَن یَکُونُواْ خَیْرًا مِّنْهُمْ وَ لاَ نِسَآءٌ مِّن نِّسَآءٍ عَسَیََّ أَن یَکُنَّ خَیْرًا مِّنْهُنَّ وَ لاَ تَلْمِزُوَّاْ أَنفُسَکُمْ وَ لاَ تَنَابَزُواْ بِالاْ ئَلْقَـَبِ بِئْسَ الاِ سْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الاْ سًِیمَـَنِ وَ مَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَغکَ هُمُ الظَّـَـلِمُون # یَـََّأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اجْتَنِبُواْ کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لاَ تَجَسَّسُواْ وَ لاَ یَغْتَب بَّعْضُکُم بَعْضًا أَیُحِبُّ أَحَدُکُمْ أَن یَأْکُلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتًا فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ ;(حجرات،11 - 12) ای کسانی که ایمان آوردهاید نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را استهزا کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند، و نه زنانی از زنان دیگر شاید آنان بهتر از اینان باشند، و یک دیگر را مورد طعن و عیب جویی قرار ندهید، و با القاب زشت و ناپسند یاد نکنید، بسیار بد است که بر کسی بعد از ایمان نام کفر بگذارید، و آنها که توبه نکنند ظالم و ستمگرند. ای کسانی که ایمان آوردهاید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمانها گناه است، و هرگز (در کار دیگران) تجسس نکنید، و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مردة خود را بخورد؟ (به یقین) همة شما از این امر کراهت دارید، تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبهپذیر و مهربان است." سراسر قرآن برای دفاع از کرامت، عزت، و شخصیت انسان است. دستوراتی که در این دو آیة شریفه و آیات مانند آن آمده است، برای همین مهم است; چرا که تحقیر شخصیتی به هر نوعی که باشد، سبب عقده خواهد شد; و اثرات منفی بسیاری را به دنبال خود دارد. آیات فوق برخی از عوامل تحقیر شخصیتی را ]تمسخر، عیب جویی، القاب ناپسند، بدگمانی، تجسس، غیبت[ بیان کرده که هریک به نوبة خود عامل مهمی برای عقدة حقارت است. و نیز اگر انسان به هر نحو عزت خود را از دست بدهد یا کسانی سبب از بین رفتن عزت او شوند، تحقیر خواهد شد; و این در حالی است که خداوند متعال به مؤمنان توصیه کرده است که عزیز باشند تا مورد حقارت واقع نشوند; "یَقُولُونَ لَغن رَّجَعْنَآ إِلَی الْمَدِینَةِ لَیُخْرِجَنَّ الاْ ئَعَزُّ مِنْهَا الاْ ئَذَلَّ وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِی وَ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ لَـَکِنَّ الْمُنَـَفِقِینَ لاَ یَعْلَمُون;(منافقین،8) آن (منافقان) میگویند: اگر به مدینه باز گردیم عزیزان ذلیلان را بیرون میکنند، در حالی که عزت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است، ولی منافقان نمیدانند."(ر. ک: تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی و دیگران، ج 22، ص 276-195، دارالکتب الاسلامیه; ج 24، ص 162-164.) پاسخ پرسش آقای جواد نیک طلب از مشهد