انسان‌های بد و نادان‌، مانند کسانی که از روی عمد و آگاهی‌، کارهای خلاف شرع و اصول اعتقادی انجام می‌دهند، سرانجام‌شان در آخرت چیست و خداون

افرادی که با احکام شرع و اصول اعتقادی‌، مخالفت می‌کنند چند قِسمند: 1. مسلمان‌: این افراد یا با توبه و یا بی توبه از دنیا می‌روند و نیز در جهان برزخ یا در برابر همة گناهانی که مرتکب شده‌اند، عذاب شده‌، سپس پاک می‌شوند و وارد صحرای محشر می‌گردند و یا بخشی از عذاب را می‌چشند و بخشی دیگر برای قیامت می‌ماند; اگر با توبه از دنیا بروند، خداوند، گناهان آن‌ها را می‌بخشد: "إِنَّمَا التَّوْبَة‌ُ عَلَی اللَّه‌ِ لِلَّذِین‌َ یَعْمَلُون‌َ السُّوَّءَ بِجَهَـَـلَة‌ٍ ثُم‌َّ یَتُوبُون‌َ مِن قَرِیب‌ٍ فَأُوْلَغ‌کَ یَتُوب‌ُ اللَّه‌ُ عَلَیْهِم‌ْ وَکَان‌َ اللَّه‌ُ عَلِیمًا حَکِیمًا ;(نسأ،17) توبه‌، نزد خداوند، فقط برای کسانی است که از روی نادانی مرتکب گناه می‌شوند; سپس به زودی توبه می‌کنند; خداوند، توبة این افراد را می‌پذیرد و ]او[ دانای حکیم است‌." اما یکتاپرستانی که گناهانی را انجام داده‌اند، ولی بی توبه از دنیا رفته‌اند، ـ اگر سزای کارهای زشت خود را در قبر (در عالم برزخ‌) ندیده باشند ـ مدتی در قیامت‌، ]که به تناسب گناهانشان کوتاه یا بسیار طولانی خواهد بود[ در عذاب می‌مانند تا به طور کامل پاک شوند; آن گاه وارد بهشت خواهند شد. 2. کافر: این قسم نیز یا کافر معاند و یا کافر غیر معاندند. 3. مشرکان و منافقان معاند و منکر که در حکم کافرند. سرانجام گروه دوم و سوم جهنم است‌: "وَاتَّقُواْ النَّارَ الَّتِی‌َّ أُعِدَّت‌ْ لِلْکَـَفِرِین‌َ ;(آل‌عمران‌،131) و از آتشی که برای کافران آماده شده است بترسید."; "إِن‌َّ اللَّه‌َ جَامِع‌ُ الْمُنَـَفِقِین‌َ وَالْکَـَفِرِین‌َ فِی جَهَنَّم‌َ جَمِیعًا ;(نسأ،140) خداوند، منافقان و کافران همگی را در دوزخ گرد خواهد آورد." لکن حکم کافران‌، مشرکان و منافقان‌ِ معاند و غیر معاند، با یک دیگر فرق دارد; معاندان برای همیشه در جهنم می‌مانند: "أُوْلَغ‌کَ أَصْحَـَب‌ُ النَّارِ هُم‌ْ فِیهَا خَـَـلِدُون‌َ ;(آل‌عمران‌،116) و آنان اهل آتشند و در آن جاودانه خواهند ماند." اما غیر معاندان‌، اگر چه برای همیشه در جهنم خواهند ماند، ولی عذاب آن‌ها پس از مدتی تخفیف پیدا می‌کند و یا در حالیکه در جهنمند، عذاب از آن‌ها برداشته می‌شود. یادآوری‌: عذابها دو گونه‌اند: چه این‌که معاد هم دو جنبة جسمانی و روحانی دارد، و مجازاتهای اشخاص عبارت است از: عذابهای سخت و سنگین و نوشیدنی‌های آنان‌، لباسهای دوزخیان و دیگر عذابهای جسمانی که دوزخیان گرفتار آن هستند. عذابهای روحانی آنان عبارتند از: غم و اندوه‌ِ جانکاه و حسرت بی‌پایان‌، تحقیر و سرزنش فراوان‌، و دیگر آلام روحانی که دوزخیان از آن رنج می‌برند. این مجازاتها مسلماً با اعمال آنها در دنیا هماهنگ است که مظلومان را با انواع کیفر و شکنجه‌ها در فشار قرار می‌دادند و آیات الهی را به استهزا می‌گرفتند و بر دیگران کبر و غرور می‌فروختند. چه جای تعجب است که اعمال خویش را در آن‌جا ببینند و به نتایج آن گرفتار شوند، و محصولی را که در مزرعة دنیا کاشته‌اند، در قیامت و در دوزخ درو کنند؟(اقتباس از پیام قرآن‌، ج 6، ص 423 ـ 472، نشریه مدرسة الامام علی‌ابن‌ابی‌طالب‌.) این عذابها برایشان پایدار است و به تعبیر قرآن کریم‌، آنها می‌خواهند از آتش جهنم خارج شوند; ولی هرگز نمی‌توانند. (مائده‌، 37) در پایان شایسته است توجه شما را به آیاتی که دربارة مجرمان آمده است جلب کنیم‌: خداوند متعال در ضمن گفت و گویی می‌فرماید: "نیکوکاران از گناه کاران می‌پرسند: چه چیز شما را به دوزخ فرستاد؟ می‌گویند: ما از نمازگزاران نبودیم‌! و اطعام مستمند نمی‌کردیم‌! و پیوسته با اهل باطل هم‌نشین و هم صدا بودیم و همواره روز جزا را انکار می‌کردیم تا زمانی که مرگ ما فرا رسید; لذا شفاعت شفاعت کنندگان به حال آن‌ها سودی ندارد; چرا آن‌ها این همه از تذکر گریزانند؟! گویی آن‌ها گورخرانی هستند رمیده‌، که از شیر فرار کرده‌اند! بلکه هر کدام از آن‌ها انتظار دارد نامة جداگانه‌ای ]از سوی خدا[ برای او فرستاده شود; چنین نیست که آن‌ها می‌گویند، بلکه آن‌ها از آخرت نمی‌ترسند; چنین نیست که آن‌ها می‌گویند، آن ]قرآن‌[ یک تذکر و یادآوری است‌."(ر.ک‌: تفسیرالمیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج 12، ص 102ـ103، انتشارات اسلامی / تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 25، ص 250ـ262، دارالکتب الاسلامیة‌.)