آیا در عرصة محشر همة مخلوقات جمع می‌شوند؟ آیا محشر همین زمین خاکی زیر پای ما است‌؟

"محشر" به معنای جای گرد آمدن و جمع شدن است و روز قیامت را روز محشر می‌گویند، زیرا تمام انسان‌ها و موجودات دیگر که بر روی زمین خلق شده‌اند در محشر حاضر می‌شوند، چنان که قرآن کریم می‌فرماید: "وَمَا مِن دَآبَّة‌ٍ فِی الاْ ?َرْض‌ِ وَلاَ طَغ‌رٍ یَطِیرُ بِجَنَاحَیْه‌ِ إِلآ َّ أُمَم‌ٌ أَمْثَالُکُم مَّا فَرَّطْنَا فِی الْکِتَـَب‌ِ مِن شَی‌ْءٍ ثُم‌َّ إِلَی‌َ رَبِّهِم‌ْ یُحْشَرُون‌َ ;(انعام‌،38) هیچ جنبنده‌ای در زمین و هیچ پرنده‌ای که با دو بال پرواز می‌کند وجود ندارد مگر این که امت‌هایی همانند شما هستند، چیزی را در این کتاب فروگذار نکردیم‌، سپس همگی به سوی پروردگارشان جمع و محشور می‌شوند."(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 5، ص 224ـ227، دارالکتب الاسلامیة‌، تهران‌.) از ظاهر آیات استفاده می‌شود که قرآن از یک زمین بیشتر نام نبرده واساساً در قرآن کریم به این مطلب که زمین هفت گانه است تصریحی نشده است و همچنین بر می‌آید که کره خاکی زمین و نیز آسمان‌ها ویران می‌شوند و بر ویرانه‌های آن‌ها زمین و آسمان نو و تازه آفریده می‌شود که نسبت به این زمین و آسمان کنونی در سطح بالاتری از کمال و تکامل قرار دارند; چنان که خداوند متعال می‌فرماید: "یَوْم‌َ تُبَدَّل‌ُ الاْ ?َرْض‌ُ غَیْرَ الاْ ?َرْض‌ِ وَ السَّمَـَوَ َت‌;(ابراهیم‌،48) در آن روز که این زمین به زمین دیگر و آسمان‌ها ]به آسمان‌های دیگر[ تبدیل می‌شوند..." و نیز در جایی دیگر می‌فرماید: "وَ حُمِلَت‌ِ الاْ ?َرْض‌ُ وَ الْجِبَال‌ُ فَدُکَّتَا دَکَّة‌ً وَ َحِدَة‌ً # فَیَوْمَغ‌ذٍ وَقَعَت‌ِ الْوَاقِعَة‌ُ ;(حاقه‌،14و15) زمین و کوه‌ها از جا برداشته می‌شوند و در هم کوبیده می‌شوند و در آن روز آن واقعه بزرگ تحقق می‌یابد." بنابراین نظام کنونی جهان به این صورت باقی نمی‌ماند; ولی به طور کلی نابود نمی‌شود; بلکه این جهان در هم می‌ریزد و زمین صاف و مسطح می‌گردد و مردم در زمینی تازه و کامل‌تر و عالی‌تر، وارد می‌شوند. بنابراین‌، آن چه در آیه مذکور دربارة حشر مطرح شد، برخی از موجودات و مخلوقات بر روی زمین است و درباره این که مخلوقات عوالم دیگر هم دارای حشر هستند، در قرآن چیزی یافت نشد و اساساً برخی مخلوقات همچون فرشتگان‌، جمادات‌، گیاهان و... محشر و حشری لازم ندارند.(ر.ک‌: المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج 12، ص 87ـ89، انتشارات اسلامی‌، قم / تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 10، ص 390، دارالکتب الاسلامیة‌، تهران‌.)