دومین نشست تخصصی مهارت ها و تکنیک های پاسخ گویی قرآنی برگزار شد

دومین نشست تخصصی مهارت ها و تکنیک های پاسخ گویی قرآنی در محل کنفرانس های پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با حضور مسئولان و کارشناسان مراکز پاسخ گویی دینی به همت مرکز فرهنگ و معارف قرآن برگزار شد.

در آغاز این نشست حجت الاسلام و المسلمین رضا محمدی از کارشناسان و پاسخ گویان مراکز پاسخ گویی دینی با اشاره به مهارت ها و تنکیک های پاسخ گویی گفت: روش ها و فرآیند پاسخ گویی کتبی به پرسش های دینی و قرآنی همانند فرآیند پژوهشی و نگارش پایان نامه هاست هر چند که پاسخ ممکن است در یک صفحه کم تر یا بیش تر ارایه شود. از این رو بر هر پاسخ گویی است تا در چهار گام پاسخ خود را فرآهم و تدوین کند. گام نخست موضوع شناسی است ؛ زیرا بخش قابل توجهی از پاسخ های ارایه شده مطلوب را برآورده نمی سازد چون گاه موضوع از سوی پاسخ گویان به درستی تلقی نمی شود. از این رو شناسایی موضوع تعریف و تفکیک آن بر پایه حوزه های علوم امری ضروری است تا به پرسشی فقهی جوابی کلامی داده نشود.

وی گام دوم را ارایه طرح پژوهشی و مشخص کردن ساختار مشخص دانست و گفت: مفهوم شناسی و تبیین روش و متد و سازماندهی و تعیین فصول و منابع معتبر و مرتبط از مهم ترین مسایلی است که یک پاسخ گو همانند پژوهشگر مراعات کند تا بتواند پاسخ گویی علمی و اقناعی فراهم آورده و در اختیار پرسشگران قرار دهد.

به نظر وی گردآوری منابع معتبر و تشکیل پرونده علمی از مهم ترین گام هایی است که می بایست بدان توجه کرد ؛ زیرا بدون گردآوری اطلاعات معتبر نمی توان پاسخ درخوری نگاشت و در این مرحله می بایست به این مساله هم توجه داشت تا از نقل قول های مستقیم پرهیز شود و با زبان آشنا مخاطب پرسش های تنظیم و تدوین گردد؛ زیرا نیازی نیست که در هر جایی از نقل مستقیم سود جست.

حجت الاسلام رضا محمدی

روش ها و فرآیند پاسخ گویی کتبی به پرسش های دینی و قرآنی همانند فرآیند پژوهشی و نگارش پایان نامه هاست هر چند که پاسخ ممکن است در یک صفحه کم تر یا بیش تر ارایه شود.

حجت الاسلام والمسلمین محمدی گام چهارم را با اهمیت ارزیابی کرده و می گوید: گام چهارم دفاع از نوشته است. از این رو پاسخ گو می بایست در همان هنگام نوشتن خود به عنوان ارزیاب وارد عمل شود و به این نتیجه برسد که این پاسخ تا چه اندازه قابل دفاع است و می تواند از آن در برابر پرسش های برخاسته از پاسخ تاب بیاورد. این مساله ارزیابی از پاسخ خود، به پاسخ گو این امکان را می بخشد تا سطح و کیفیت پاسخ را افزایش و به سطح مطلوب و مقبولی ارتقا دهد.

حجت الاسلام و المسلمین طرقی از دیگر کارشناسان و استادان عرصه پاسخ گویی در باره تکنیک های پاسخ گویی گفت: از مهم ترین مهارت انسانی در حوزه تدریس مهارت پرسش و پاسخ است. این روش را روش سقراطی نیز گفته اند ولی می بایست گفت که این روش طبیعی انسان برای یادگیری و آموزش است . وی دو سطح را برای پاسخ گویی مشخص می سازد و می گوید: پرسش و پاسخ ها را

می توان با رویکرد شفاهی و ارتباط مستقیم و درفضای کلامی انجام داد و یا از روش مکتوب و غیر مستقیم سود برد.

وی پرسش ها را به انواع چندی دسته بندی می کند و می گوید: طبقه بندی پرسش بر اساس اهداف آموزش که همان طبقه بندی بلوم است یکی از طبقه بندی های مشهور در این زمینه است. بلوم سه هدف آموزشی را شناسایی و معرفی می کند که عبارتند از هدف شناختی ، هدف گرایشی و عاطفی و سوم هدف رفتاری و مهارتی که در سه حوزه قوه ادراکی و شوقی و عاملی انسان مطرح می شود.

استاد طرقی شناخت را در 6 سطح مطرح می سازد و بیان می دارد: سطوح شش گانه عبارتند از سطح اطلاعات طوطی وار ، سطح فهم نخستین ، سطح کاربردی ، سطح تحلیل و تجزیه ، سطح ترکیب و خلاقیت و در آخر سطح ارزشیابی که پاسخ ها به یکی از این ها ناظر است.

به نظر وی می توان طبقه بندی دیگر نیز ارایه داد که در سه سطح مطرح می شود . سطح نخست سطح ارتباطی است که هدف پرسشگر تنها ایجاد ارتباط با پاسخ گو است که می توان به پرسش خدا از موسی (ع) در ما تلک بیمینک یا موسی اشاره کرد. سطح دوم پرسش های تحریکی و چالشی است تا پاسخ گو را از رکود و جمود بیرون ببرد و دیگر سطح پرسش های ارزیابی است که می خواهیم دریابیم که پاسخ گو در چه سطح فکری و علمی است.

حجت الاسلام طرقی

در همه حال می بایست مخاطب شناسی را اصل قرار داد و به طرق مختلف مانند فرم های مشخصات و شیوه پرسش و سطح علمی وسن به پرسشگران پاسخ داد.

وی گفت: صورت بندی پرسش از لحاظ محتوای پرسش از مهم ترین مسایلی است که در مهارت های پرسش و پاسخ از آن بحث می شود که این مرحله دوم است که می بایست جداگانه بدان پرداخته شود. شناخت نوع پرسش نیز از دیگر مسایل مهم در این حوزه است که می بایست معلوم شود که هدف از پرسش چیست آیا ارتباطی است و یا فهمی و شناختی و یا انحرافی است و یا تنها برای ابراز خود مطرح می شود. سوال انحرافی بخشی از پرسش ها را تشکیل می دهد که در آن هدف پرسشگر شناخت و فهم نیست بلکه می خواهد پاسخ گو را ارزیابی کند و یا دست بیاندازد و در حقیقت سرکاری و از باب حال گیری است. پرسش های ابراز وجود خود نیز چنین است که هدف پرسش آن نیست که پاسخ بگیرد بلکه می خواهد مورد توجه قرار گیرد و این شبیه به پرسش های ارتباطی است با این تفاوت که پرسش گر جوابی نمی خواهد.

به نظر وی تنکیک های پاسخ گویی ده تاست که می بایست مراعات شود. این ده تکینک عبارتند از : تشویق ، مستندگویی ، تصحیح پرسش ها ، جهت دهی به پرسش ها ، ارجاع دادن، کوتاهی وروانی پاسخ ها ، سوال به سوال ، تامل و درنگ و این که دو دسته پاسخ داده شود و در نهایت بگوید که نمی دانم اگر نمی داند.

استاد طرقی در پایان مخاطب محوری را اصل در پرسش و پاسخ ها دانسته است و گفت: در همه حال می بایست مخاطب شناسی را اصل قرار داد و به طرق مختلف مانند فرم های مشخصات و شیوه پرسش و سطح علمی وسن به پرسشگران پاسخ داد.