ویژه پیامبر اعظم

* پرسش: در سوره مبارک غافر (مؤمن) خداوند متعال به حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: براى گناهت استغفار کن مگر نعوذ بالله پیامبر اکرم گناه مى کردند؟!
** پاسخ: خداوند متعال مى فرماید: (فَاصبِر اِنَّ وعدَ اللّهِ حَقٌّ واستَغفِر لِذَنبِکَ وسَبِّح بِحَمدِ رَبِّکَ بِالعَشىِّ والاِبکـر );(1 )پس صبر کن که وعده خدا حق است و براى گناهت آمرزش بخواه و به سپاس پروردگارت، شامگاهان و بامدادان ستایشگر باش.
به عقیده شیعه، پیامبران به ویژه پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) و امامان(علیهم السلام) معصومند و از آغاز تولد تا هنگام مرگ، هیچ گاه گناه نکردند و خطا و سهو نیز در زندگانى آنان وجود نداشت.(2) با این حال، یکى از سیره آنان، استغفار است. در روایت است که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) شبانه روزى هفتاد بار استغفار مى کرد.(3)
افزون بر این، خداوند متعال به رسول اکرم(صلى الله علیه وآله) مى فرماید: (استغفر لذنبک);(4 )براى گناهت استغفار کن.
در تبیین و تفسیر استغفار پیامبران چند دیدگاه ارائه شده است:
الف) به طور مسلم، پیامبر به خاطر مقام عصمت مرتکب گناهى نمى شود و این گونه تعبیرها در قرآن مجید در مورد ایشان و سایر پیامبران اشاره به گناهان نسبى است، زیرا گناه در یک تقسیم دو گونه است:
1. گناه مطلق: گاهى گناه مطلق و عمل گناه کار نافرمانى خداوند متعال است و واقعاً معصیتى صورت مى گیرد; یعنى حرامى انجام و یا واجبى ترک مى شود.
2. گناه نسبى: گاهى گناه، جنبه نسبى دارد; یعنى فرد، نه حرامى انجام داده و نه واجبى را ترک کرده است، ولى به خاطر مقام والایى که دارد، براى خود وظایفى فراتر از تکلیف انسان هاى معمولى معتقد است، از این رو غفلت هاى جزئى خود را گناهى بزرگ مى شمارد و عذرخواهى مى کند و یا خداوند از او مى خواهد عذرخواهى و درخواست استغفار کند; از همین جا گفته اند: (حسنات الأبرار سیئات المقربین); نیکى هاى ابرار براى اولیا و مقربان، گناه شمرده مى شود. افزون بر این، نفس استغفار محبوبیت ذاتى دارد و نشانه طهارت روح و تقرب شخص به خداوند است.(5)
ب) استغفار پیامبر براى این است که بدین وسیله درجه و مقامش بالا رود و از این رو خداوند متعال به پیامبرش به دستور استغفار مى دهد.
ج) استغفار پیامبران براى آموزش به پیروان آنان است.
د) اسغفار پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) براى گناه امت است; گناهى که امت در باره پیامبر مرتکب شدند.
هـ) حقیقت استغفار معصومان آن چیزى است که امام سجاد(علیه السلام) در مناجات ذاکرین فرموده است: (استغفرک من کل لذة بغیر ذکرک و من کل راحة بغیر انسک و من کل سرور بغیر قربک و من کل شغل بغیر طاعتک);(6 )از هر لذت و خوشى که غیر از یاد تو باشد آمرزش مى طلبم و از هر آسایشى به جز انس با تو و هر نشاطى جز مقام قرب تو و هر کارى غیر از طاعت تو عفو و آمرزش درخواست مى کنم.(7)
1.غافر، آیه 55.
2. ر..ک: عبدالله جوادى آملى، تفسیر موضوعى، ج 9، ص 5ـ48; عبدالله نصرى، مبانى رسالت انبیا در قرآن، ص 236.
3. . میرزا حسین نورى، مستدرک الوسائل، ج 5، ص 375.
4. غافر، آیه 55.
5.. ر.ک: عبدالله نصرى، مبانى رسالت انبیا در قرآن، ص 254.
6.صحیفه سجادیه، ص 419.
7. ر.ک: فضل طبرسى، مجمع البیان، ج 4، ص 527 و ملا فتح الله کاشانى، منهج الصادقین، ج 8، ص 154.