نخستین قرآن به دست چه كسی به شیعیان و... عرضه شد و به چه خطّی بود؟

اگر مقصود شما از پرسش این است كه نخستین بار چه كسی قرآن را به مردم ابلاغ كرد، پاسخ آن است كه نخستین مبلّغ قرآن‌، شخص خود پیامبر6 بود كه پس از دریافت آن از طرف خداوند متعال‌، مستقیم و بدون هیچ واسطه‌ای‌، آن را برای مردم تلاوت می‌فرمود: "وقُرءانـًا فَرَقنـَه‌ُ لِتَقرَاَه‌ُ عَلَی النّاس‌ِ عَلی‌َ مُكث‌ٍ; (اسرأ،106)، و قرآنی كه آیاتش را از هم جدا كردیم‌، تا آن را با درنگ بر مردم بخوانی‌." و امّا اگر مقصود شما، عرضة قرآن به صورت مخطوط و مكتوب‌، برای اولین بار در میان مسلمانان است‌، پاسخ آن است كه در زمان پیامبر6، گروهی مخصوص‌، نوشتن قرآن را برای پیامبر6 بر عهده داشتند، امّا این امر، مانع از آن نبود كه تعدادی از اصحاب‌، به نوشتن آیات و سوره‌های قرآن‌، برای خود نیز اقدام نمایند. بعضی از صحابه‌، تمام قرآن را در زمان حیات پیامبر6، و بعضی دیگر قسمتی از آن را جمع‌آوری نمودند و پس از رحلت آن حضرت تكمیل كردند. بنابر نقلی‌، قرآن سه مرتبه جمع گردید كه مرتبة اول‌، آن در زمان پیامبر6 بود. آن چه مسلّم و یقینی است‌، این است كه اصل نگارش قرآن در عهد آن حضرت وجود داشته است‌،(درسنامة علوم قرآنی‌، حسین جوان آراسته‌، ص 157 و 158، نشر دفتر تبلیغات اسلامی‌.) ولی این كه كدام یك اوّل بار در میان مسلمانان عرضه شده است‌، معلوم نیست‌; در نتیجه خطّ آن نیز به طور قطع معلوم نیست‌، ولی هر كدام كه بوده به احتمال قوی‌، به خطّ كوفی بوده‌، زیرا عرب دو خط داشته است‌: یكی "خطّ نسخ‌" كه برای نوشته‌های عادی استفاده می‌شده و دیگری "خط كوفی‌" كه برای نوشته‌های مهم و رسمی به كار می‌رفت‌; امّا نخستین قرآن عرضه شدة بعد از رحلت پیامبر6، قرآن علی‌بود كه در مسجد، به مردم عرضه شد، ولی مخالفین آن را نپذیرفتند و گفتند ما نیازی به قرآن تو نداریم‌. بعد از این واقعه‌، نخستین قرآن‌هایی كه نوشته شده به سراسر عالم اسلام فرستاده شد، از سوی خلیفة سوم بود كه از آن‌ها نیز هیچ نمونه‌ای در دست‌رس نیست‌.(ر.ك‌: التمهید فی علوم القرآن‌، محمد هادی معرفت‌، ج 1، ص 272ـ280 و 359، نشر جامعة مدرسین حوزة علمیة قم / فصلنامة بیّنات‌، مسلسل 15، ص 130 و 131 و 118 و 119.)