در آیة 48 سورة نسأ آمده است‌: "إِن‌َّ اللَّه‌َ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَكَ بِه‌; خداوند شرك را نمی‌آمرزد." پس چگونه بنی‌اسرائیل با آن‌كه مشرك

نكتة قابل توجه در آیة شریفة "إِن‌َّ اللَّه‌َ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَكَ بِه‌"(نسأ،48) این است كه این آیه‌، بدون در نظر گرفتن اسباب بخشودگی گناهان‌، سخن می‌گوید، زیرا اگر اسباب آمرزش گناهان‌، مانند توبه‌: "وَ هُوَ الَّذِی یَقْبَل‌ُ التَّوْبَة‌َ عَن‌ْ عِبَادِه‌ِی وَ یَعْفُواْ عَن‌ِ السَّیِّ ?‹َات‌;(شوری‌،25) او است كه توبه را از بندگان خود می‌پذیرد و گناهان را می‌بخشد." كارهای نیك‌: "إِن‌َّ الْحَسَنَـَت‌ِ یُذْهِبْن‌َ السَّیِّ ?‹َات‌;(هود،114) كارهای نیك‌، آثار پاره‌ای از گناهان را از بین می‌برد." شفاعت و امثال آن فراهم شود، همة گناهان ـ حتّی شرك ـ آمرزیده می‌شود، چطور چنین نباشد، در حالی كه بی‌شك همة مشركین و كفّاری كه توبه می‌كنند و ایمان می‌آورند، ایمان آن‌ها پذیرفته می‌شود و مورد آمرزش خداوند قرار می‌گیرند، و گاهی ـ همین افراد ـ ممكن است دارای چنان مقاماتی شوند كه در میان مؤمنانی كه از ابتدا مؤمن بوده‌اند، كم‌تر یافت شود، مانند برخی از اصحاب رسول‌خدا9. خلاصه آن‌كه آیة 48 نسأ در این رابطه بحث می‌كند كه آیا امكان دارد عفو الهی شامل كسانی شود كه توفیق توبه نیافته‌اند؟ یعنی قبل از آن‌كه از كرده‌های خود پشیمان شوند ـ و یا بعد از پشیمانی و قبل از جبران اعمال بد ـ از دنیا بروند. داستان بنی‌اسرائیل كه منجر به بخشوده شدن شرك آنان گردید، بعد از توبة ایشان بود: "وَ إِذْ قَال‌َ مُوسَی‌َ لِقَوْمِه‌ِی یَـَقَوْم‌ِ إِنَّكُم‌ْ ظَـلَمْتُم‌ْ أَنفُسَكُم بِاتِّخَاذِكُم‌ُ الْعِجْل‌َ فَتُوبُوَّاْ إِلَی‌َ بَارِغ‌كُم فَاقْتُلُوَّاْ أَنفُسَكُم‌ْ ذَ َلِكُم‌ْ خَیْرٌ لَّكُم‌ْ عِندَ بَارِغكُم‌ْ ;(بقره‌، 54) و زمانی را كه موسی‌غ به قوم خود گفت‌: ای قوم‌! شما با انتخاب گوساله‌، به خود ستم كردید، توبه كنید و به سوی خالق خود بازگردید، و خود را به قتل برسانید; این كار برای شما در پیش‌گاه پروردگارتان بهتر است‌." پس بین این دو آیة شریفه‌، منافاتی وجود ندارد، زیرا عفو در آیة اول‌، نسبت به توبه "بشرط لا" می‌باشد; و آیة دومی "بشرط شی‌ء" یعنی به شرط توبه است‌. آیة دیگری كه بر آمرزش همة گناهان تأكید می‌كند این آیه است‌: "قُل‌ْ یَـَعِبَادِی‌َ الَّذِین‌َ أَسْرَفُواْ عَلَی‌ََّ أَنفُسِهِم‌ْ لاَ تَقْنَطُواْ مِن رَّحْمَة‌ِ اللَّه‌ِ إِن‌َّ اللَّه‌َ یَغْفِرُ الذُّنُوب‌َ جَمِیعًا إِنَّه‌ُو هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیم # وَ أَنِیبُوَّاْ إِلَی‌َ رَبِّكُم‌ْ وَ أَسْلِمُواْ لَه‌ُو مِن قَبْل‌ِ أَن یَأْتِیَكُم‌ُ الْعَذَاب‌;(زمر،53و54) بگو: ای بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید كه خدا همة گناهان را می‌آمرزد، و به درگاه پروردگارتان بازگردید و در برابر او تسلیم شوید، پیش از آن‌كه عذاب به سراغ شما آید." در این آیات شریفه سه دستور آمده است‌: 1. بازگشت به سوی پروردگار 2. تسلیم در برابر فرمان او 3. پیروی از دستورات الهی (زمر، 55). مفاد این دستورهای سه‌گانه این است كه درهای غفران و رحمت‌، به روی بندگان‌، بدون استثنا گشوده است‌، به شرط این كه بعد از ارتكاب گناه به خود آیند و تغییر مسیر دهند، رو به سوی خدا آورده در برابر فرمانش تسلیم شوند و با "عمل‌"، صداقت خود را در این توبه‌، نشان دهند; به این ترتیب‌، نه شرك و نه هیچ گناه دیگری از آن استثنا نشده است‌. از این راه كشف می‌شود كه آیة 48 نسأ، ناظر به قبل از توبه است‌. اگر ما این مطلب را نپذیریم‌، پس چگونه بیش‌تر مسلمانان صدر اسلام از همین راه به فوز و رستگاری نایل آمدند.(تفسیر نمونه‌، آیة‌الله مكارم شیرازی و دیگران‌، ج 19، ص 500 و 501، نشر دارالكتب الاسلامیه‌.)