تاریخچه تفسیر موضوعی و انواع آن را بیان كنید؟

جوانه‌های تفسیر موضوعی پیش از هرچیز در خود قرآن دیده می‌شود، زیرا دستور قرآن در زمینة تفسیر آیات متشابه به وسیلة آیات محكم‌، نوعی از تفسیر موضوعی است‌. سپس در سخنان امامان‌: نمونه‌های فراوانی آمده كه شیوة گردآوری آیه‌های مربوط به یك موضوع و جمع‌بندی و استفاده از آن‌ها را به ما آموخته است‌. در كلمات دانشمندان اسلامی تفسیر موضوعی به صورت مقطعی و بر محور موضوعات خاص بسیار دیده می‌شود، ولی تفسیر موضوعی را بر تمام محورها مطرح نكرده‌اند. از كسانی كه در این موضوع پیشگام بوده است‌، علامة مجلسی در كتاب "بحارالانوار" است كه در هر فصل آیه‌های مربوط به آن را جمع آوری كرده است‌. از نمونه‌های دیگر از تفسیر موضوعی در گذشته‌، كتاب‌هایی است كه با عنوان "آیات الاحكام‌" نوشته شده است‌. نخستین كتاب در این باره‌، كتاب "احكام القرآن‌" تألیف محمد بن صائب كلبی است (متوفای 146 ق‌) تفاسیر موضوعی نسبتاً جامع و فراگیر و مستقل‌، در قرن كنونی رایج گشته است و دانشمندانی در این زمینه آثار ارزشمندی ارائه كرده‌اند; مانند: مفاهیم القرآن و منشور جاوید، تألیف آیت الله جعفر سبحانی‌، پیام قرآن‌، تألیف آیت الله مكارم شیرازی‌، تفسیر موضوعی‌، تألیف آیت الله جوادی آملی‌، معارف قرآن‌، تألیف آیت الله مصباح یزدی و... انواع تفسیر موضوعی به دو بخش كلی تقسیم می‌شود: 1. تفاسیر موضوعی تك بعدی‌; تفاسیری كه یك موضوع خاص را در قرآن پی‌گیری كرده‌اند، مانند آیات الاحكام كه تنها احكام فقهی مطرح شده در قرآن را مورد بررسی قرار داده‌اند، تاریخ و قصص قرآن كه داستان پیامبران و داستان‌های قرآنی را جمع‌آوری كرده‌اند، اخلاق در قرآن كه آیه‌های اخلاقی را گردآوری نموده‌اند و... 2. تفاسیر جامع و فراگیر; تفاسیری كه موضوعات گوناگون را مورد بررسی قرار داده‌اند.(ر.ك‌: تفسیر و مفسران‌، آیت الله محمدهادی معرفت‌، ج 2، ص 530 ـ 531 ; مؤسسة فرهنگی التمهید، پیام قرآن‌، آیت الله مكارم شیرازی و دیگران‌، ج‌، ص 23 ـ 29، دار الكتب الاسلامیه‌.)