الف‌) آیة حرمت شراب چرا از اول نازل نشده است‌؟ ب‌) و اصولاً آیاتی كه منسوخ شده‌اند نمی‌توانند نظریه دفعی بودن نزول قرآن را به زیر سؤال ببرن

الف‌) شراب‌خواری و مِی گساری در زمان جاهلیت و قبل از ظهور اسلام فوق العاده رواج داشت‌; و به صورت یك بلای عمومی درآمده بود، تا آن جا كه بعضی از مورخان می‌گویند: عشق عرب جاهلی در سه چیز خلاصه می‌شد: شعر، شراب و جنگ‌! و نیز از روایات استفاده می‌شود كه حتی بعد از تحریم شراب‌، مسأله ممنوعیت آن برای بعضی از مسلمانان فوق العاده سنگین و مشكل بود تا آن جا كه می‌گفتند: هیچ حكمی بر ما سنگین‌تر از تحریم شراب نبود. روشن است كه‌، اگر اسلام می‌خواست بدون رعایت اصول روانی و اجتماعی با این بلای بزرگ عمومی به مبارزه برخیزد ممكن نبود. لذا از روش تحریم تدریجی و آماده ساختن افكار و اذهان برای ریشه كن كردن مِی گساری كه به صورت یك عادت ثانوی در رگ و پوست آن‌ها نفوذ كرده بود، استفاده كرده است‌. بر این اساس‌، نخست در بعضی آیات‌(نحل‌،67) اشاره به زشتی این كار كرده است‌; و بعد در آیاتی (بقره‌،219; نسأ،43) به صورت قاطعانه‌تر به این مهم پرداخته است‌; و در نهایت در آیات 90ـ92 مائده برای اجتناب حرمت شراب حكم قطعی صادر نموده است‌. ب‌) نزول تدریجی بودن آیات در طول بیست و سه سال ]از جمله نزول تدریجی حرمت شراب‌[، منافاتی با نزول دفعی بودن قرآن كریم ندارد; زیرا، در نزول دفعی دو احتمال كلی وجود دارد: 1. مراد از نزول دفعی حقیقت قرآن است‌، نه قرآنی كه در طول بیست و سه سال بر پیامبر اكرم‌نازل شده است‌. در این صورت هیچ گونه تنافی دیده نمی‌شود. 2. مراد، همین قرآن است‌، اما مانعی ندارد كه خداوند متعال یك بار قرآن را به طور كامل بر قلب مبارك آن حضرت نازل كرده باشد، و ضمن بیان معارف و احكام الهی تمامی آن چه در طول مأموریت اتفاق خواهد افتاد را به یك باره بیان كند، و سپس به تدریج و در مناسبت‌های مربوطه آیات لازم را به تدریج گوش زد نماید. بنابراین‌، در این صورت نیز بین دفعی و تدریجی بودن‌، تنافی نخواهد بود. علاوه این كه‌، نزول چند آیه به تدریج برای بیان یك حكم قطعی ]مانند: حرمت شراب‌[ دلیل بر نسخ آیات ماقبل نیست‌، بلكه فضاسازی و آماده كردن اجتماع‌ِ انسانی برای پذیرش حكم است‌.(ر.ك‌: تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مكارم شیرازی و دیگران‌، ج 5، ص 68ـ74، دارالكتب الاسلامیة‌; همان‌، ج 21، ص 146ـ152.)