آیا آیة "خدا زنان را برای شما آفریده‌" (شعرأ، آیه 166)، مخالف تساوی حقوق زن و مرد در اسلام نیست‌؟

قبل از هر چیز این تذکر لازم است که آنچه حقیقت انسان را تشکیل می‌دهد، قلب و روح انسانی است‌. از دیدگاه قرآن‌، زن و مرد از نفس واحده هستند; "یَأیّها النّاس اتقوا ربّکم الذی خلقکم من نفس وَحدة و خلق منها زوجها و بث‌ّ منهما رجالاً کثیراً و نسأ"; (نسأ، 1) بنابراین‌، مایة اصلی زن و مرد یکی بوده و هیچ یک بر دیگری برتری ندارد. به بیان قرآن‌، هر دو مکمل و نیازمند هم هستند. "و من ءَایَته أن خلق لکم من أنفسکم أزوَجاً لتسکنوا إلیها و جعل بینکم مودّة و رحمة إن‌ّ فی ذلک لأیَت لقوم یتفکّرون‌" (روم‌، 21) عمده تفاوت‌هایی را که می‌توان در نظر گرفت‌، عبارتند از: تفاوت‌های روحی ـ روانی که خداوند زن را با عاطفه‌تر و مرد را عقلانی‌تر خلق کرده که هر دو در کنار هم مکمل هم هستند; و تفاوت‌های جسمانی (مذکر و مؤنث بودن‌); اما قرآن‌، در مسایل ارزشی هر دو را یکسان دانسته و ملاک برتری و ترجیح را تقوای بیشتر قرار می‌دهد; چه زن باشد چه مرد. "یَأَیّها الناس إنّا خلقنَکم من ذکر و أُنثی‌َ و جعلنَکم شعوباً و قبائل لتعارفوا إن‌ّ ?گکرمکم عنداللّه أتقئَکم إن‌ّ اللّه علیم خبیر" (حجرات‌، 13) خداوند در مورد اعمال‌، با مکلفان یکسان برخورد می‌کند. "أنّی لا أُضیع عمل عَمل منکم من ذکر أو أُنثی‌َ بعضکم من بعض‌..." (آل‌عمران‌، 195)، نزد خداوند، عمل صالح ملاک است‌; از هر کس که باشد. "من عمل صَلحا من ذکر أو أُنثی‌َ و هو مؤمن فلنحیینّه حیوَة طیّبة و لنجزینّهم أجرهم بأحسن ما کانوا یعملون‌"; (نحل‌، 97) بنابراین‌، باید میان مسایل حقوقی و ارزشی فرق گذاشت‌; چرا که قرآن‌، زن و مرد را در مسایل ارزشی یکسان دانسته‌; چون انسانیت آنها مورد نظر است‌. اگر می‌بینیم قرآن در جایی از مردان شایسته سخن می‌گوید، (شخصیتی همچون لقمان حکیم‌; لقمان‌/12)، در جایی دیگر از زنان شایسته نیز نام می‌برد. (مثل‌: همسر فرعون‌، 11/تحریم و حضرت مریم‌; 43/آل‌عمران و...) در این زمینه‌، قرآن همچنان که همة حقایق را بیان کرده‌، از مقام والای زن نیز دفاع و حقیقت وجودی شخصیت او را معرفی کرده است‌; اما در مسایل حقوقی‌، چون تفاوت‌هایی میان زن و مرد وجود دارد و یکسان نیستند، به طور طبیعی حقوق این دو نمی‌تواند یکسان باشد; ممکن است حقوقی مربوط به زن‌ها باشد و مردان از آن بی‌بهره باشند و بالعکس‌. در برخی از جوامع‌، حقوق زنان پایمال شده‌; مثل برخوردی که در دوران جاهلیت با دختران داشتند و آنها را زنده به گور می‌کردند; اما قرآن‌، به طور کامل از آنان حمایت کرده‌، می‌فرماید: "و إذا بُشّر أحدُهم بالأُنثی‌َ ظل‌ّ وجهه مسودّاً و هو کظیم # یتوَری‌َ من القوم من سوء ما بُشّر به أیمسکه علی هون أم یدسّه فی التراب ألا سأ ما یحکمون‌" (نحل‌، 58 و 59)، قرآن با توجه به اختلاف تکوینی زن و مرد ـ جز در موارد مخصوص که فرق گذاردن بین این دو جنس لازمة وجود و ذات آنان است ـ تمام حقوقی را که برای مردان قرار داده‌، برای زنان نیز مقرر کرده است و در مواردی که برای یکی از این دو جنس‌، حقوق بیشتری قرار داده‌، وظایف بیشتری نیز برعهده او نهاده است‌. در زمینه تساوی حقوق می‌فرماید: "و لاتتمنّوا ما فضّل اللّه به بعضکم علی بعض للرجال نصیب ممّا اکتسبوا و للنسأ نصیب ممّا اکتسبن‌..." (نسأ، 32)، آرزو مکنید چیزهایی را که خداوند برخی را بر برخی دیگر به آن فزونی داده است‌. مردان را از آنچه به دست آورده‌اند; و زنان را از آنچه کسب کرده‌اند، بهره‌ای است‌." در این قسمت به بخشی از حقوق زنان در اسلام اشاره می‌کنیم‌: 1. حقوق اجتماعی‌: از جمله حقوق اجتماعی‌، حقوق خانواده است‌; مثل‌: حق انتخاب همسر، مسکن‌، مهر، نفقه‌، حضانت اطفال تا سنین معین‌، حق دریافت اجرت برای کارهای خانه و... . 2. حق مالکیت به نحو استقلالی در کنار مردان‌; "للرجال نصیب ممّا ترک الوَلدان و الأقربون و للنسأ نصیب مما ترک الوَلدان و الأقربون ممّا قل‌ّ منه أو کثر نصیباً مفروضاً" (نسأ، 7) مگر در مورد نذر در مسایل فقهی که احکام خاص خود را دارد. 3. از نظر قرآن‌، حضور زن در اجتماع و بیرون از خانه در صورتی که موجب اخلال در روابط خانوادگی و عفاف او نشده و شوهرش او را منع نکند، جایز است‌; چنان‌که دختران شعیب چنین بودند. (قصص‌، 23 ـ 28) 4. در اسلام‌، با توجه به لطافت روحی و جسمی زن که مقتضای آفرینش حکیمانه اوست‌، از برخی کارهای سخت و دشوار همچون شرکت در جهاد و قضاوت و... ـ مگر در موارد خاص ـ معاف شده است‌; البته زن در برابر حقوقی که دارد، وظایفی نیز دارد که باید به آنها عمل کند که در قرآن به بسیاری از آنها اشاره شده است‌.( ر.ک‌: سورة ممتحنه‌، 12 / ر.ک‌: زن در آینة جلال و جمال‌، جوادی آملی‌، مبحث زن در قرآن‌، ص 66 ـ 67، مرکز نشر فرهنگی رجأ / شخصیت زن از دیدگاه قرآن‌، هادی دوست‌محمدی‌، معاونت فرهنگی سازمان تبلیغات‌، ص 23 ـ 32 / حقوق مدنی زوجین در زمان زناشویی دائم از نظر قرآن‌، دکتر محمدباقر محقق‌، نشر بنیاد قرآن / نظام حقوق زن در اسلام‌، شهید مطهری / حقوق خانواده‌، لنگرودی و...) اکنون که به بخشی از حقوق زن در قرآن کریم آشنا شدید و دانستید که روش اسلام‌، رعایت عدالت در حقوق زن و مرد است‌، دربارة آیة 166 سورة شعرأ چنین می‌گوییم‌: "این که خداوند در این آیه می‌فرماید: "خلق لکم‌"، مقصود آن نیست که زنان برای مردان خلق شده‌اند، یعنی جزء أملاک آن‌ها هستند، چنان که هیچ مفسری این گونه نگفته است‌، بلکه مقصود آن است که خداوند جنس مخالف را برای شما آفریده است تا از غریزة فطری و طبیعی خود به صورت معقول و متناسب با حکم طبیعت‌، به صورت هدف‌دار ـ برای تداوم نسل انسان و آرامش زندگی ـ بهره بگیرید و از راه‌های انحراف و غیرمعقول و بر خلاف فطرت نروید، افزون بر اینکه ارضای غریزة جنسی از راه غیرمتعارف و غیرطبیعی و غیرمعقول ـ که حتی حیوانات نیز به چنان کاری نمی‌پردازند ـ خود بدترین ظلم و تجاوز و توهین به حقوق نیست‌؟