چرا كتاب یا جزوه‌ای دربارة جمع‌آوری قرآن در زمان ابوبكر، عمر و عثمان و سند قرار دادن احادیث در آن و نیز تحریف قرآن منتشر نشده است‌؟

دربارة جمع‌آوری و تدوین قرآن و نیز تحریف‌ناپذیری آن‌، كتاب‌ها و نوشتارهای فراوانی عرضه شده است كه از جملة آن‌ها "علوم قرآنی‌"، تألیف استاد محمدهادی معرفت (نشر مؤسسة فرهنگی التمهید) و "درسنامة علوم قرآن‌" تألیف حسین جوان آراسته (نشر دفتر تبلیغات اسلامی‌) است‌. این دو كتاب در دو سطح نوشته شده و شما می‌توانید از سطح متناسب خود استفاده كنید. ما در این مجال اندك و برای روشن شدن مطلب‌، گزیده‌ای از این مباحث را ارائه می‌كنیم و مطالعة بیشتر را برعهدة شما می‌گذاریم‌: جمع‌آوری قرآن‌: بدون شك تمام قرآن در مدت 23 سال‌، به مناسبتهای مختلف نازل‌، و همة آن در قلب مقدس پیامبراكرم‌جای گرفت و با تبلیغ آن حضرت‌، بسیاری از صحابه آن را نوشته‌، یا حفظ می‌كردند. بسیاری از محققان اسلامی عقیده دارند كه قرآن در زمان خود پیامبر9 به ترتیب كنونی گردآوری شده است‌.( ر.ك‌: البرهان فی علوم القرآن‌، زركشی‌، ج اوّل النوع الثالث عشر، ص 330، دارالمعرفة بیروت / الاتقان فی علوم القرآن‌، سیوطی‌، ج اوّل‌، النوع الثامن عشر، ص 126، دارالكتب العلمیة بیروت‌. ) كه یكی از حكمتهای آن‌، ارتباط خاصی است كه میان انتهای هر سوره با ابتدای سوره دیگر وجود دارد و علامه طبرسی در مجمع‌البیان‌، در ابتدای سوره‌ها به برخی از آنها اشاره كرده اگر این نظریه را بپذیریم تنها كاری كه در زمان عثمان انجام گرفت‌، این بود كه چون در آن عصر، اسلام گسترش یافته و با اختلاف لهجه‌های اهل حجاز، شام و عراق‌، قرائت‌های مختلفی در قرآن پدیدار شده بود، وی قرائت مشهوری را كه میان مسلمانان معمول و متعارف بود، انتخاب و سپس دستور داد كه همه از آن قرائت پیروی كنند و سایر قرآنها را از رسمیت انداخت‌.( البیان فی تفسیرالقرآن‌، آیت‌الله خویی‌، ج‌، ص 358 نشر انوارالهدی‌. ) و این اقدام‌، بنابه درخواست صحابه انجام گرفت‌.( الاتقان‌، همان‌، ص 130. ) در مقابل‌، برخی از دانشمندان بر این باورند كه قرآن پس از رحلت پیامبراكرم‌جمع‌آوری شده است آنها معتقدند كه بعد از رحلت پیامبر، ابابكر به شخصی دستور داد تا با نظارت صحابه پیامبر، قرآن را گردآوری كنند. این قرآن‌، پس از ابابكر به عمر و آن گاه به همسر پیامبر (حفصه‌) منتقل شد. و چون این قرآن میان مردم منتشر نشده بود، هر كس كه می‌خواست قرآن را بیاموزد، به حافظان و كاتبان وحی مراجعه می‌كرد. در زمان عثمان‌، چون هر كس كه هر آنچه را كه از قرآن نزد كاتبان یا حافظان آموخته بود، قرآن می‌نامید، عثمان با توجّه به قرآنی كه نزد حفصه بود، تحت نظارت یاران پیامبر، آن را به شكلی كه هم اكنون در دست ماست‌، تدوین كرد.( تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، نشر اسماعیلیان / البیان‌، همان‌. ) با این بیان روشن می‌شود كه ترتیب آیات قرآن بر اساس وحی و دستور پیامبر9 صورت گرفته و این‌، نشانة توقیفی بودن ترتیب آیات است‌. در این زمینه روایاتی نقل شده كه پیامبر به برخی از كاتبان قرآن دستور داده تا فلان آیه را بعد از فلان آیه در فلان سوره قرار دهد.( المیزان‌، همان‌، ج 12، مبحث صیانة القرآن من التحریف / علوم القرآن عندالمفسرین‌، مركز فرهنگ و معارف قرآن‌، ج 1، ص 239 ـ 331 و پژوهشی در تاریخ قرآن كریم‌، دكتر محمد باقر حجتی‌، ص 218ـ233. ) بنابراین كاری كه در زمان عثمان صورت گرفته یكی كردن قرائت‌های مختلفی است كه در آن زمان میان مردم متداول بوده است‌. روشن است كه ترتیب آیات و سوره‌ها در قرآن كنونی غیر از ترتیب نزول است‌. تحریف‌ناپذیری قرآن‌: تحریف ، به معنای تغییر حروف و كلمات یا تغییر معانی قرآن‌، بر دو قسم است‌: تحریف لفظی‌، تحریف معنوی‌. تحریف لفظی‌، یعنی تغییر دادن الفاظ با كاستن یا افزودن كلمات قرآن‌. تحریف معنوی به معنی تفسیر به رأی قرآن است‌. تحریف لفظی بر دو قسم است‌: 1. افزودن بر آیات‌، 2. كاستن از آیات‌. هیچیك از مسلمانان قائل به تحریف لفظی به معنای افزودن بر آیات و كلمات قرآن‌، نیستند. شیعه و سنی آن را انكار می‌كنند. آنچه مورد بحث واقع شده‌، تحریف به معنای كاستن از آیات است‌. در مورد عدم تحریف قرآن‌، دلایل فراوانی وجود دارد كه به برخی از آن‌ها اشاره می‌كنیم‌: الف‌) دلیل عقلی‌: بشر، به تنهایی و با استفاده از عقل و علم خود قادر نیست به كمال نهایی - كه غایت آفرینش است ـ برسد. پس لازم است از باب حكمت و یا لطف الهی ، راهی تضمین شده وجود داشته باشد تا فلسفه آفرینش تحقق یابد و نقض غرض نشود. از طرفی‌، با امكان تحریف قرآن - كه تنها سند آسمانی تأمین سعادت و كمال بشر است - دیگر راه تضمین شده‌ای باقی نخواهد ماند، پس حكمت و لطف الهی اقتضا دارد كه قرآن به طور سالم و دست نخورده در دسترس انسان‌ها قرار گیرد تا انسان‌ها بتوانند برای پیمودن راه سعادت دنیا و آخرت خود، از آن بهره گیرند. ب‌) دلیل قرآنی‌: یكی از آیات قرآن كه بر عدم تحریف قرآن دلالت دارد، آیه 9 سورة حجر است‌: "اِنّا نَحْن‌ُ نَزَّلنَا الذكْرَ وَ اِنّا لَه‌ُ لَحَـَفظون‌"; ما قرآن را فرو فرستادیم و خود از آن نگه‌داری و محافظت می‌كنیم‌. با توجه به این آیه می‌گوییم‌: 1. خداوند حفظ قرآن را بر عهده گرفته و آن را تضمین كرده است 2- آنچه را خداوند محافظت كند، محال است مورد دستبرد و تحریف (كم یا زیاد شدن‌) قرار گیرد. نتیجه‌: پس مُحال است قرآن مورد تحریف قرار گیرد.( جهت آگاهی بیشتر، به كتاب قرآن‌شناسی‌، مصباح یزدی‌، ج 1، ص 222، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی‌(ره‌) / المیزان‌، علامه طباطبایی‌، ج 12، ص 101، طبع بیروت‌، ذیل آیه مذكور مراجعه كنید. ) ج‌) دلیل روایی‌: روایات دال بر مصونیت قرآن از تحریف‌، فراوان است‌. یكی از آن‌ها، حدیث معروف ثقلین است كه شیعه و اهل‌سنت آن را به صورت متواتر از پیامبر نقل كرده‌اند. در این حدیث آمده است‌: قرآن و اهل‌بیت‌: دو گوهر گران‌سنگند و مادام كه امّت اسلام به آن دو چنگ زنند، هرگز گمراه نخواهند شد. این دو، از هم جدا نمی‌گردند تا آن‌كه در حوض (قیامت‌) بر من وارد شوند. این حدیث با صراحت اعلام می‌كند كه قرآن برای همیشه و تا روز قیامت محفوظ است‌; زیرا اگر تحریف شده باشد، چنگ زدن به آن نه تنها انسان را هدایت نمی‌كند، بلكه باعث گمراهی او نیز می‌شود، و این‌، با كلام پیامبر در این حدیث و همچنین احادیثی كه در حوادث و جریان‌های فكری و اجتماعی و ... برای بازشناسی حق از باطل ما را به قرآن ارجاع داده‌اند، و قرآن را پناهگاهی مطمئن معرفی كرده‌اند و یا تشویق به قرائت قرآن نموده‌اند، منافات دارد.( قرآن‌شناسی‌، همان‌، ص 217 و مصونیت قرآن از تحریف‌، محمدهادی معرفت‌، ترجمه محمّد شهرابی‌، ص 45، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی و المیزان‌، همان‌، ص 107. ) د) شواهد تاریخی‌: در طول تاریخ‌، شواهدی وجود دارد كه قرآن سالم مانده و تحریف نشده است‌. بعضی از این شواهد عبارتند از: علاقة زیاد عرب به قرآن به دلیل فصاحت و بلاغت و آهنگ معجزه‌آسای آن‌، انس فراوان مسلمانان به قرآن و حفظ و تلاوت آن در زمان پیامبر9 و بعد از ایشان‌، تقدس قرآن نزد مسلمانان و حساس بودن آنان به هرگونه تغییر در آن‌، دستورها و توصیه‌های ویژه پیامبر اسلام‌در مورد تلاوت‌، نوشتن‌، حفظ و جمع‌آوری قرآن‌، تهیه كردن نسخه‌های متعدد از قرآن و فرستادن به كشورهای اسلامی و... . همة این‌ها شاهدی بر سالم ماندن قرآن و خدشه دارنشدن از سوی دشمنان است‌. مگر ممكن است قرآن تحریف شده باشد، ولی علی‌بن‌ابی‌طالب و امامان معصوم‌: و بعد از آن‌ها، علمای اسلام - كه حافظ و مبیّن قرآن بوده‌اند - ساكت نشسته و چیزی نگفته باشند؟ حتی یك مورد هم ثابت نشده كه امامان معصوم‌: مثلاً گفته باشند این مورد از قرآن تحریف شده است‌.( قرآن‌شناسی‌، همان‌، ص 215 و درسنامه علوم قرآنی‌، حسین جوان آراسته‌، ص 322، دفتر تبلیغات اسلامی و ... . ) بنابراین‌، با وجود دلایلی كه ذكر شد و دلیل‌های دیگر ، قرآن هرگز دستخوش تحریف نشده است و تحریف نخواهد شد.