قرآن مادر، كدام است‌. در كجا و چگونه جمع آوری شده است‌؟

بدون شك تمام قرآن در مدت 23 سال‌، به مناسبتهای مختلف نازل‌، و همة آن در قلب مقدس پیامبراكرم‌9 جای گرفت و با تبلیغ آن حضرت‌، بسیاری از صحابه آن را نوشته‌، یا حفظ می‌كردند. بسیاری از محققان اسلامی عقیده دارند كه قرآن در زمان خود پیامبر9 به ترتیب كنونی گردآوری شده است‌.(ر.ك‌: البرهان فی علوم القرآن‌، زركشی‌، ج اوّل النوع الثالث عشر، ص 330، دارالمعرفة بیروت / الاتقان فی علوم القرآن‌، سیوطی‌، ج اوّل‌، النوع الثامن عشر، ص 126، دارالكتب العلمیة بیروت‌.) كه یكی از حكمتهای آن‌، ارتباط خاصی است كه میان انتهای هر سوره با ابتدای سوره دیگر وجود دارد و علامه طبرسی در مجمع‌البیان‌، در ابتدای سوره‌ها به برخی از آنها اشاره كرده اگر این نظریه را بپذیریم تنها كاری كه در زمان عثمان انجام گرفت‌، این بود كه چون در آن عصر، اسلام گسترش یافته و با اختلاف لهجه‌های اهل حجاز، شام و عراق‌، قرائت‌های مختلفی در قرآن پدیدار شده بود، وی قرائت مشهوری را كه میان مسلمانان معمول و متعارف بود، انتخاب و سپس دستور داد كه همه از آن قرائت پیروی كنند و سایر قرآنها را از رسمیت انداخت‌.(البیان فی تفسیرالقرآن‌، آیت‌الله خویی‌، ج‌4، ص 358 نشر انوارالهدی‌.) و این اقدام‌، بنابه درخواست صحابه انجام گرفت‌.(الاتقان‌، همان‌، ص 130.) در مقابل‌، برخی از دانشمندان بر این باورند كه قرآن پس از رحلت پیامبراكرم‌9 جمع‌آوری شده است آنها معتقدند كه بعد از رحلت پیامبر، ابابكر به شخصی دستور داد تا با نظارت صحابه پیامبر، قرآن را گردآوری كنند. این قرآن‌، پس از ابابكر به عمر و آن گاه به همسر پیامبر (حفصه‌) منتقل شد. و چون این قرآن میان مردم منتشر نشده بود، هر كس كه می‌خواست قرآن را بیاموزد، به حافظان و كاتبان وحی مراجعه می‌كرد. در زمان عثمان‌، چون هر كس كه هر آنچه را كه از قرآن نزد كاتبان یا حافظان آموخته بود، قرآن می‌نامید، عثمان با توجّه به قرآنی كه نزد حفصه بود، تحت نظارت یاران پیامبر، آن را به شكلی كه هم اكنون در دست ماست‌، تدوین كرد.(تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، نشر اسماعیلیان و البیان‌، همان‌.) مورخان نوشته‌اند كه عثمان از این قرآن نسخه‌های متعددی تهیه نمود و هر كدام را به یكی از مناطق اسلام فرستاد. یك نسخه نیز در مدینه نگه داشت كه آن را به تام "أم‌" (قرآن مادر) و یا "امام‌" می‌نامیدند. این مصحف مرجع عمومی بود، و اگر میان مصحف‌های فرستاده شده به شهرهای دیگر، اختلافی پیدا می‌شد، برای رفع اختلاف و تصحیح آن‌ها، مصحف مدینه ملاك قرار می‌گرفت و مطابق با آن‌، مصحف‌های دیگر تصحیح می‌شد. مقامات حكومت و عمّال خلیفه‌، عنایت و توجه خاصی به این مصحف‌ها و حفاظت از آن‌ها داشتند، و همین علاقه و توجه زیاد مردم نسبت به حفظ آن‌ها موجب شد تا مدت‌ها باقی بمانند.(ر.ك‌: علوم قرآنی‌، محمدهادی معرفت‌، ص 146 ـ 147، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید.) قرآن‌های موجود نیز بر مبنای همان مصحف نوشته شده است‌، ولی آن مصحف بعد از مدت‌ها نگهداری‌، كم كم در فراز و نشیب تاریخ و بستر حوادث از بین رفت و امروزه اثری از آن در دست نیست‌.(درسنامة علوم قرآنی‌، حسین جوان آراسته‌، ص 142، مؤسسة بوستان كتاب قم‌.)