آیا ابلیس با توجه به سوگندهایی که برای گمراه کردن انسان خورد، در سخن خویش به پیروزی دست یافت‌؟

ابلیس درباره گمراهان و کسانی که از وسوسه‌های او پیروی کرده و می‌کنند موفق شده و توانسته با توجه به تمایل و گرایشی که در آن‌ها بوده‌، آن‌ها را به تناسب شرایطشان گمراه و منحرف کند; ولی مؤمنان و بندگان پرهیزگار خداوند متعال از او پیروی نمی‌کنند; "وَ لَقَدْ صَدَّق‌َ عَلَیْهِم‌ْ إِبْلِیس‌ُ ظَنَّه‌ُو فَاتَّبَعُوه‌ُ إِلآ فَرِیقًا مِّن‌َ الْمُؤْمِنِین‌َ ;(سبأ،20) به یقین ابلیس گمان خود را دربارة آن‌ها محقق یافت که همگی از او پیروی کردند، جز گروه اندکی از مؤمنان‌." خداوند متعال نیز هنگامی که ابلیس بر گمراه کردن انسان‌ها سوگند یاد کرد به او فرمود: "...فَإِنَّکَ مِن‌َ الْمُنظَرِین # إِلَی‌َ یَوْم‌ِ الْوَقْت‌ِ الْمَعْلُوم # قَال‌َ فَبِعِزَّتِکَ لاَ ?ُغْوِیَنَّهُم‌ْ أَجْمَعِین‌َ # إِلآ عِبَادَکَ مِنْهُم‌ُ الْمُخْلَصِین‌َ;(ص‌،80ـ83)....تو از مهلت داده‌شدگانی‌; ولی تا روز و وقت معینی‌، گفت‌: به عزتت سوگند همه آن‌ها را گمراه خواهم کرد! مگر بندگان خالص تو از میان آن‌ها." ابلیس افرادی را که از دستورهای او پیروی کنند و وسوسه‌های او را در اعمال و رفتارشان به کار ببندند، گمراه می‌کند; ولی خودش اعتراف کرده که بندگان خالص شده "مخلَصین‌" را نمی‌تواند گمراه کند; "مخلَصین‌" کسانی هستند که به مرحله عالی ایمان و عمل پس از تعلیم و تربیت و مجاهدة با نفس رسیده‌اند که در برابر وسوسه‌های شیطان و هر وسوسه‌گر دیگری نفوذناپذیر است‌. از آیات مذکور و نیز آیات 42 و 43 سوره حجر بر می‌آید که در واقع خود انسان‌ها هستند که با پیروی کردن از وسوسه‌های شیطان با میل و ارادة خویش دعوت او را به سوی گناه و گمراهی می‌پذیرند. بنابراین‌، ابلیس دربارة برخی افراد که خودشان تمایل و چراغ سبز به ابلیس نشان داده‌اند، به محتوای سوگند خود دست یافته است‌.(ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 9، ص 377; ج 11، ص 72ـ76; ج 19، ص 336ـ348، دارالکتب الاسلامیة / تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج 17، ص 224ـ228، مؤسسة النشر الاسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.)