با توجه به آیات قرآن کریم‌، آیا انسان‌ها می‌توانند فرشتگان را مشاهده کنند؟

برخی از آفریده‌ها دارای بعد جسمانی و مادی هستند، مانند انسان و حیوانات‌; به همین خاطر به خوراک نیاز دارند، تولید نسل دارند، در آن‌ها تغییر و تحول رخ می‌دهد و... بعضی دیگر از آفریده‌ها دارای بُعد مادی نیستند، بلکه مجردند; یعنی به خوراک‌، تولید نسل و... نیاز ندارند و تغییر و تحول‌پذیر نیز نیستند. قرآن‌کریم و سخنان پیامبرعزیز و امامان معصوم‌: ویژگی‌ها و مأموریت‌ها و وظایفی برای فرشتگان ذکر کرده‌اند که با توجّه به آن‌ها معلوم می‌شود که فرشتگان موجوداتی مجرد و غیر مادی می‌باشند. برخی از وظایف و ویژگی فرشتگان عبارتند از: 1. فرشته‌ها، موجوداتی عاقل و با شعورند و بندگان گرامی خداوند مهربان هستند; "... بلکه ]آن فرشتگان‌[ بندگانی گرامی‌اند". (انبیأ، 26) 2. فرشتگان سر بر فرمان خدا دارند و هرگز گناه و معصیت نمی‌کنند; "که به گفتار بر او پیشی نگیرند و آنان ]فرشتگان‌[ به فرمان او کار می‌کنند." (انبیأ، 27) 3. آن‌ها وظایف مهم و بسیار متنوعی از طرف خداوند حکیم بر عهده دارند بعضی از آن‌ها حاملان عرش هستند;(حاقه‌،17) دسته‌ای تدبیرکنندگان امور; (نازعات‌،5) عده‌ای مأمور گرفتن جان‌ها هستند; (اعراف‌، 37) برخی مراقبت از اعمال بشر را بر عهده دارند; (انفطار، 10 ـ 13) بعضی از آن‌ها انسان‌ها را از خطرها حفظ می‌کنند;(انعام‌،61) گروهی مأمور عذاب و مجازات انسان‌های سرکش و طغیانگر می‌باشند; (هود، 77) دسته‌ای نیز امدادگران الهی نسبت به مؤمنان در جنگ‌ها و جبهه‌ها هستند; (احزاب‌، 9) و برخی هم مأمور رساندن و ابلاغ کردن وحی و کلام خدا به پیامبران می‌باشند; (نحل‌، 2) 4. فرشتگان همیشه مشغول تسبیح و پرستش خداوند بخشنده هستند; "... فرشتگان پروردگارشان را همراه با سپاس و ستایش به پاکی یاد می‌کنند و برای کسانی که در زمین اند آمرزش می‌خواهند..." (شوری‌، 5) 5. فرشتگان گاهی می‌توانند به شکل انسان در آیند (یعنی تمثّل پیدا کنند و خودشان را مثل انسانی یا موجوداتی دیگر در بیاورند) و بر پیامبران و غیر پیامبران ظاهر شوند; (مریم‌، 17 ; هود، 69 ـ 77) 6. آن‌ها نه چیزی می‌خورند و نه می‌آشامند و ازدواج نمی‌کنند; حضرت امام صادق‌می‌فرماید: "فرشتگان غذا نمی‌خورند، آب نمی‌نوشند و ازدواج نمی‌کنند..."( بحار الانوار، علامه مجلسی‌، ج 59، ص 174، دار الکتب الاسلامیة‌. تهران‌. ) 7. از روایات اسلامی بر می‌آید که تعداد فرشتگان از تعداد انسان بیشتر است‌; حضرت امام صادق‌در پاسخ این پرسش که تعداد فرشتگان بیشتر است یا انسان‌ها؟ فرمود: "سوگند به خدایی که جانم به دست اوست فرشتگان خدا در آسمان‌ها از عدد ذرات خاک‌های زمین بیشترند و در آسمان جای پایی نیست مگر این که در آن جا فرشته‌ای خداوند را تسبیح و تقدیس می‌کند!"( همان‌، ص 76 / ر.ک‌: تفسیر نمونه‌، آیت‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 18، ص 173 ـ 177، دار الکتب الاسلامیة‌، تهران‌. ) با توجه به این که فرشتگان مجرد هستند، نمی‌توان وجود حقیقی آنان را به چشم سر دید; زیرا با چشم سر و ظاهر، چیزی را می‌توان دید که مادی باشد و دارای طول ،عرض‌، عمق و رنگ باشد. حضرت امیرالمؤمنین‌، علی‌در مورد مشاهدة خداوند می‌فرماید: "لا تدرکه العیون بمشاهدة العیان ولکن تدرکه القلوب بحقائق الایمان‌;( نهج البلاغه‌، ترجمة محمد دشتی‌، مؤسسة فرهنگی انتشاراتی زهد، ص 342. ) دیده‌ها هرگز خدا را آشکار نمی‌بیند، امّا دل‌ها با ایمان درست او رادر می‌یابند." آن‌چه از قرآن کریم استفاده می‌شود، این است که فرشتة تمثّل یافته با چشم سر قابل مشاهده است‌. "فَاتَّخَذَت‌ْ مِن دُونِهِم‌ْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَآ إِلَیْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّل‌َ لَهَا بَشَرًا سَوِیًّا # قَالَت‌ْ إِنِّی‌َّ أَعُوذُ بِالرَّحْمَـَن‌ِ مِنکَ إِن کُنت‌َ تَقِیًّا # قَال‌َ إِنَّمَآ أَنَا رَسُول‌ُ رَبِّک...;(مریم‌،17ـ19) و در برابر آنان پرده‌ای بر خود گرفت‌، پس روح خود را به سوی او فرستادیم تا به ]شکل‌[ بشری خوش اندام بر او نمایان شد. ]مریم‌[ گفت‌: اگر پرهیزکاری‌، من از تو به خدای رحمان پناه می‌برم‌. گفت‌: من فرستادة پروردگار توام‌..." آنچه حضرت مریم دید، فرشته‌ای به صورت بشر بود و مریم او را به صورت بشر دید، که تمثّل پیدا کرده بود و معنای تمثّل فرشته برای مریم به صورت بشر این است که در حاسّه و ادراک مریم به آن صورت محسوس شد نه این که در واقع هم به آن صورت درآمده بود، بلکه در خارج از حاسّه و ادراک وی‌، صورتی غیر از صورت بشر داشت‌. با چشم دل و دیدة ملکوتی می‌توان فرشتگان را مشاهده کرد.( ر.ک‌: تفسیر المیزان‌، علامه طباطبایی‌;، ج 14، ص 36، دفتر انتشارات اسلامی / تفسیر نمونه‌، آیت اللّه مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 13، ص 36 و 37، دارالکتب الاسلامیة‌. )