خداوند چه کسانی را رقبای انسان در دنیا و آخرت معرفی میکند؟

رقیب دو معنا دارد: 1. حافظ و نگهبان2. کسی که با انسان در رسیدن به مقصدی، به رقابت میپردازد. رقیب به معنای حافظ و نگهبان: خداوند متعال در قرآن کریم، حافظ و مراقب همه چیز معرفی شده است: "وکانَ اللّهُ عَلیَ کُلِّ شَیءٍ رَقیبًا;(احزاب، 52) و خداوند ناظر و مراقب هر چیز است. هم چنین خداوند مراقب انسان نیز معرفی شده است: "اِنَّ اللّهَ کانَ عَلَیکُم رَقیبًا;(نسأ، 1) زیرا خداوند مراقب شما است."; یعنی خداوند متعال، تمام اعمال و نیات انسانها را میبیند و میداند; در عین این که در برابر حوادث، نگهبان انسان نیز هست.(تفسیر نمونه، آیة اللّه مکارم شیرازی و دیگران، ج 3، ص 280، نشر دارالکتب الاسلامیة، قم.) از جمله رقبای انسان که ناظر و گواه اعمال او هستندؤ دو فرشتة "رقیب" و "عتید" میباشند: "مّا یَلفِظُ مِن قَولٍ اِلاّ لَدَیهِ رَقیبٌ عَتیدٌ;(ق، 18) هیچ سخنی را انسان تلفظ نمیکند، مگر آن که نزد آن ]سخن[ فرشتهای مراقب و آماده برای انجام مأموریت است." غالب مفسّران اعتقاد دارند که رقیب و عتید، همان دو فرشتهای هستند که در آیة قبل از این آیه(آیه،17)، به عنوان "متلقیان" از آنها یاد شده است; نام فرشتة سمت راست، رقیب و فرشتة سمت چپ، عتید است. تعبیر آیه نشان میدهد که این دو فرشته تمام الفاظ و گفتار انسان را ثبت میکنند.(همان، ج 22، ص 249 ـ 251.) از برخی آیات نیز استفاده میشود که پیامبران و حجّت خدا در هر زمان، مراقب و گواه اعمال امّت همان زمان هستند: "وَکُنتُ عَلَیهِم شَهیدًا ما دُمتُ فیهِم فَلَمّا تَوَفَّیتَنی کُنتَ اَنتَ الرَّقیبَ عَلَیهِم واَنتَ عَلیَ کُلِّ شَیءٍ شَهیدٌ; (مائده، 117) و تا آن زمان که من ]عیسیَ[ در میان ایشان بودم، مراقب و گواه آنان بودم، و هنگامی که مرا از میان آنان برگرفتی، تو خود مراقب آنان بودی، و تو گواه بر هر چیز هستی." رقیب به معنای دوّم: آیا انسان در دنیا، برای رسیدن به کمال و نزدیک شدن به خدا، رقیب هم دارد یا نه؟ با توجه به توصیفاتی که خداوند در قرآن از انسان فرموده; چنین به نظر میرسد که انسان در این مسیر، بدون رقیب است، زیرا همه چیز برای انسان خلق شده است: "هُوَ الَّذی خَلَقَ لَکُم ما فِی الاَرضِ جَمیعًا ثُمَّ استَوَیَ اِلَی السَّمأ;(بقره، 29) او خدایی است که همة آن چه در زمین وجود دارد را برای شما آفرید، سپس به آسمان پرداخت." هم چنین میفرماید: انسان بهترین مخلوقات است: "ثُمَّ اَنشَأنـَهُ خَلقًا ءاخَرَ فَتَبارَکَ اللّهُ اَحسَنُ الخـَـلِقین;(مؤمنون،14) از آن پس آن (= انسان) را آفرینش تازهای ایجاد کرد، بزرگ است خدایی که بهترین خلق کنندگان است!" گرچه از برخی آیات، چنین استفاده میشود که "جنّ" نیز موجودی مانند انسان است که تکلیف دارد و نسبت به ایمان و کفر مؤاخذه میشود و "قرآن" کتاب آنان نیز هست، و به نوعی در انجام تکالیف الهی و عبادات، انسان را همراهی میکنند، ولی از آن جا که راه رسیدن به کمال الهی برای همة جنّ و انس باز بوده و جا برای هیچ کس تنگ نیست، و ورود همه به محضر قرب الهی میسّر است، به همین جهت رقابت در این زمینه، اصول نخواهد بود، زیرا معمولاً رقابت در جایی است که امکان رسیدن به هدف، فقط برای تعدادی میسّر باشد; به طوری که بعد از رسیدن آن تعداد مخصوص، دیگران محروم شوند.